Alfabeya Kurdî / Kürtçe Alfabe / Kurdish alphabet
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kürt Alfabesi
Kürtçe’de 31 harf vardır. Bunlar:
Büyük harfler:
A B C Ç D E Ê F G H I Î J K L M N O P Q R S Ş T U Û V W X Y Z
Küçük harfler:
a b c ç d e ê f g h i î j k l m n o p q r s ş t u û v w x y z
Kürtçe’de 8 sesli harf vardır:
A E Ê I Î O U Û
a e ê i î o u û
Kürtçe’de 23 sessiz harf vardır:
B C Ç D F G H J K L M N P Q R S Ş T V W X Y Z
a b c ç d f g h j k l m n p q r s ş t v w x y z.
Kürtçede yazılış itibariyle "ı" harfi yoktur.. Ayrıca "i" harfinin büyüğü olan İ harfide bulunmamaktadır. Kürtçe'de bulunan 'i' harfi ve bunun büyüğü 'I' harfi "ı" diye okunmaktadır. Kürtçede "i" sesi "î" ve bunun büyüğü olan Î harfi verir. Türkçede "yumuşak g" olarak tabir edilen "ğ , Ğ" harfleri kürtçede mevcut değildir. Bunun yerine X,x harfi bulunur. X harfine kalın h diyebiliriz. Fakat biraz daha boğazsıl olan XW , xw diftongu bulunmaktadır. Kürtçede Ü,ü harfi yoktur. "ü" sesi "u" harfiyle karşılanır. "U" sesi ise "Û" harfiyle karşılanır. Ö,ö harfide kürtçede bulunmaz.
Örnekler:
kirin /kırın/ yapmak:
"i" harfi "ı" olarak okundu. "Kirin" fiilini büyük harflerle yazarsak. "KIRIN" şeklinde yazılır. Görüldüğü gibi "KİRİN" olarak yazılmadı.
Îslam /i:slam/ İslam:
uzun i sesi gibidir.
Çûyîn /çu:yi:n/ gitmek
Xweda / ğueda / Allah
şixulîn /şığulin/ çalışmak (iş)
Şimdi biz size Kürtçe'ye fonetikleri (sesleri) belirteceğiz.
E, e: harfi boğaza yakın bir ses. Elimandin =Öğrenmek. Türkçedeki gibi seste verir.
Ê, ê : Türkçede bulumayan bu harf damaktan dişlere doğru kavis alır. "Eİ" gibi bir ses verir.
KÊR: BIÇAK /KEİR/ E harfinin fonetiğine uyulmadığı halde yani Ker şeklinde söylendiğinde bu eşek olarak anlaşılır. Bu da Kürtçe'de vurgunun önemini hatırlatmaktadır.
H: Arapça ﮬ (ha) harfine benzemektedir. Boğazdan çıkarılır.
I , i : Her ikiside "ı" sesi verir. ecizbûn = bıkmak
U, u: Türkçe u harfine benzese de yine Türkçeninden farklıdır. Kürtçede ü sesi verir. Bazen uı oarak ses verir.
Gul: Gül okunuş: guıl
Tu: Sen okunuş: Tü veya Dü.
Û,û: "U" sesi verir.
ûşt = gerekçe û= ve
Şimdide Türkçede bulanmayan fakat Kürtçede mevcut harflerden bahsedeceğiz.
X, x : Ahğ gibi biz ses veririr. xedar = acımasız ax= toprak axund = hoca
W: Türkçede bulunmayan bu harf İng.cede dudağı hafifçe ileri gelmesiyle oluşur. Arapçada Vav harfidir. ( ﻮ )
Q: Kalın k harfi olarak bahsedebiliriz. Arapçada Kaf ( ﻖ ) harfidir.
NOT: Kürtçede "WX" diftongu kalın bir ğ harfidir. Tam boğazsız harfidir.
xwîşk = kız kardeş
xwe = kendisi
xw diftongunun yanına gelen haflerin tam bir telafuzu yoktur. Yani kelimeden kelimeye göre değişebilir.
Örnek: xwîşk = kız kardeş /ğuışk/ diye okunur. Biz Î harfinin i olarak okunduğundan bahsetmiştik.
xweda= Allah /ğueda// diye okunur. E harfinin Türkçe'ye yakın olduğundan bahsetmiştik.
xwin= kan /ğuin// olarak okunur. i harfini "ı" olarak okunduğundan bahsetmiştik.
içmek = vexwarîn /veğarin/ Aynı okunur. Fakat farklı olduğu yerlerde vardır.
Bu konu üzerinde fazla duramayacağım için bu dersi bitiriyorum. Kürtçe telaffuzunuzu pratik yaparak geliştirebilirsiniz.
Not2: Bahsetmediğimiz A, B, C, D, F, G, J, K, L, M, N, O, P, R, S, Ş, T, V, Y, Z. Türkçedeki gibidir.
