Wypowiedź: lek. Łukasz Więch, specjalista zdrowia publicznego, Synexus, wykładowca Akademii Leona Koźmińskiego, lek. Ewa Czernecka, lekarz chorób wewnętrznych, specjalista medycyny rodzinnej, dr hab. n. med. Marek Czarkowski, Przewodniczący Komisji Bioetycznej przy OIL w Warszawie.
Współczesna medycyna stale się rozwija i mimo olbrzymiej wiedzy na temat chorób oraz dostępnych leków, w niektórych przypadkach lekarze są nadal bezradni w starciu z chorobą. Jak podkreślają eksperci, aby sprostać wyzwaniom konieczny jest rozwój sektora produkcji leków. Badanie kliniczne to profesjonalna nazwa badania naukowego, którego zasadniczym celem jest potwierdzenie, że nowy lek, który trafia w nasze ręce jest bezpieczny i skuteczny w walce z daną chorobą. Z okazji Międzynarodowego Dnia Badań Klinicznych eksperci przypominają jak bezpieczne, kontrolowane i istotne dla nas wszystkich są badania kliniczne.
Badanie kliniczne to ściśle określona seria badań medycznych i procedur z udziałem pacjentów lub zdrowych ochotników. Sposób wykonywania badań, ich rodzaj oraz częstotliwość opisane są w Protokole Badania Klinicznego. Warto podkreślić, że w celu zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa pacjentom, protokół musi być zawsze zatwierdzony przez dwie instytucje: Komisję Bioetyczną i odpowiedni urząd (w Polsce Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych).
Na temat badań klinicznych krąży nadal wiele mitów. Powszechna opinia, że pacjent jest wykorzystywany przez lekarzy mija się z rzeczywistością. Na straży bezpieczeństwa pacjenta stoją reguły stanowiące o całkowitej dobrowolności udziału w badaniu klinicznym. Od każdego pacjenta musi zostać uzyskana całkowicie świadoma, dobrowolna zgoda na udział w badaniu. Z udziału w badaniu można też w każdej chwili zrezygnować. Pacjenci są kwalifikowani do badań na podstawie bardzo szczegółowego opisu, który mówi m.in. o przebiegu choroby. Lekarz nie może więc włączyć do niego jakiegokolwiek, losowego pacjenta.
„Jako lekarz chciałbym, żeby podobna zgoda jak przy badaniach klinicznych była przedstawiana wszystkim pacjentom przed każdą operacją. To sprawia, że człowiek faktycznie wie na co się pisze. Zasada świadomej zgody przejawia się również w ten sposób, że nie można prowadzić badania klinicznego z udziałem człowieka, u którego zachodzi podejrzenie, że jego decyzja nie jest w pełni dobrowolna, np. w grupie więźniów czy żołnierzy” – mówi lek. Łukasz Więch, specjalista zdrowia publicznego, Synexus.
Czy pacjent może zarobić na udziale w badaniu klinicznym? Pacjenci otrzymują zwrot kosztów dojazdu do ośrodka. Dodatkowo jeśli ktoś przyjmuje leki wymagane w protokole, np. takie z apteki, ośrodek gwarantuje ich dostarczenie lub zwrot kosztów zakupu. W bardzo specjalnej sytuacji, badań pierwszej fazy, prowadzonych na samym początku drogi, nie mających żadnych celów potencjalnych korzyści dla pacjenta, można tym osobom, które rezygnują z pracy na czas trwania badania dodatkowo wypłacić rekompensatę „za czas poświęcony na udział w badaniu”. Trzeba jednak pamiętać o wartości dodanej związanej z udziałem w badaniu: dostępie do najnowocześniejszej medycyny i stałej opieki profesjonalnego personelu – leków, które dziś przyjmują biorący udział w badaniach klinicznych chorzy np. na cukrzycę, czy nowotwory, nie ma jeszcze w aptekach. Często jest to jedyna forma otrzymania najnowocześniejszych terapii, ratujących życie.
