İstanbul Bağcılar Kentsel Dönüşüm Projesi
Bağcılar; 1950’li yıllardan sonra, imar affı yasasının da etkisiyle İstanbul’un yaşadığı hızlı iç göç hareketinin başlıca ev sahipliğini yapmış ve hızlı bir kentleşme sürecine girmiştir. İstanbul’un Avrupa yakasında, 1992 yılında Kirazlı, Güneşli ve Mahmutbey semtlerinin birleştirilmesi sonucu ilçe haline gelen Bağcılar, bugün İstanbul’un üçüncü , Türkiye’nin ise dokuzuncu en kalabalık nüfusa sahip ilçesi haline gelmiştir. 740 bin’e yakın nüfusuyla ilçe, göç yoluyla Türkiye’nin hemen hemen tüm illerinden gelen sosyal profili barındırmaktadır. Hızlı göçle birlikte ortaya çıkan kozmopolit yapı, ilçede hem sosyokültürel hem de fiziksel etkiler meydana getirmiştir.
Bir tarafı TEM Otoyolu ve Basın Ekspres Karayolu diğer tarafı ise Bahçelievler Güngören ve esenler ile sınırlanmış olan Bağcılar 22 milyon metrekare alana sıkışmış durumdadır. Hızlı nüfus artışıyla birlikte fiziksel çevredeki olumsuzluklar da ortaya çıkmış, yetersiz altyapı ve çarpık kentleşme, Bağcılar’ın bugünkü kent sorunlarının temelini haline gelmiştir.
İlçedeki arazi kullanım dağılımını belirleyen en önemli unsur ulaşım bağlantıları olarak öne çıkmaktadır. Basın Ekspres karayolu ve TEM otoyolu boyunca çalışma alanları ile prestijli hizmet alanlarının kurulması, bu alanlardaki aktiviteleri ve yapılaşma şekillerini, ilçenin diğer kalanını oluşturan yerleşim alanlarından belirgin bir şekilde ayırmaktadır. Bağcılar ilçesi, neredeyse tamamı yapılaşmış bir kentsel karaktere sahiptir. Konut, işyeri, donatı gibi farklı fonksiyonlara sahip bu yapılar, ilçede mekânsal olarak değişen yoğunluklar ortaya çıkarmaktadır. Yapının mekânda kapladığı alan taban yüzeyi olarak veya yükseklik olarak değişmektedir. Bağcılar’da bu ikisini oluşturan her türlü yapı yoğunluk örneklerini görmek mümkündür.
Bağcılar’da taban kullanımı %20’nin altında olan alanlar; mevcut durumdaki yapılaşmış dokuda genellikle ayrık nizamlı alanların ve özellikle toplu konut alanlarının oluşturduğu bölgeleri kapsamaktadır. Bina taban kullanımının %40 ile %60 arasında olduğu bölgelere ise, ilçenin farklı noktalarında rastlanabilmekte olup kentsel doku olarak genellikle büyük yapı adalarından oluşmaktadır. Bağcılar ilçe genelinde görülen en yoğun yapılaşma tipi olan bitişik nizamlı alanlar taban kullanımının en fazla olduğu alanlardır. Bu alanlarda bina taban alanlarının yapı adasının %60’ından fazlasını kapsadığı görülmektedir. Bu alanlar ilçenin daha çok doğu, güneydoğu, kuzeydoğu kesimlerinde yoğunlaşmakta olup, oldukça büyük alanlar kapsamaktadır.
Taban alan kullanımının yanı sıra, ilçede ayrıca toplam inşaat alanı yani KAKS değer 1’in altında olan alanlar, ilçe genelinin %16’snı kapsamakta olup, ilçenin hemen her bölgesinde parçacıl olarak görülmektedir. İlçe genelinin %30 ise 3 ila 4 arası emsal kullanımdaki alanlardır. Bu alanlar, Bağcılar’ın genel yapılaşma formunu oluşturan bitişik nizamlı konut yapı adalarının kullandığı TAKS değeri olarak da belirtilebilmekte ve ilçenin her bölgesinde rastlanabilmektedir. Bağcılar’da mahalle bazında ortalama KAKS kullanım değerleri ise; 1,51 ila 4,15 arasında değişmektedir. İlçe bütününde ise ortalama KAKS değeri 2,70’dir
Bağcılar’da yapı yoğunluğu, ilçenin genel karakteristik mekân özelliğini ortaya koymaktadır. Neredeyse tamamı meskûn olan ilçe genelinde, yapıların taban alanı ve yükseklik kullanımı, sıkışık ve yoğun bir mekân algısı yaratmaktadır. Taban kullanımlarının %40’ın üzerinde olması ve kat yüksekliği ile inşaat alanı kullanımlarının fazla olması sonucu, Bağcılar’ın yapı yoğunluğunun oldukça yüksek olduğu şeklinde yorumlanabilmektedir.
Bağcılar’daki arazi kullanımının en büyük oranına sahip olan konut alanları, neredeyse tek tip olarak karşımıza çıkmaktadır. 4 ila 6 katlı apartmanlardan meydana gelen yerleşim alanları, birbirini kesen kent içi yollardan ve noktasal donatı alanlarından oluşmaktadır. Mahalle ölçeğinde kalan ve belirli bir alana hizmet eden bu donatı ve yeşil alanlar, bu sebeple ilçe içinde süreklilik sağlayamamaktadır.
Bağcılar ilçe sınırları içerisinde farklı büyüklüklerde 22 adet mahalle bulunmaktadır. Bunlardan 17si imar planında belirlenen yoğunluğun üzerinde yoğunluğa sahiptir. Bağcılarda konut ve ticaret alanları toplam alanın %70ini oluştururken, yeşil alanlar ve donatı alanları sadece %7 sini oluşturmaktadır. Bağcılar imar planında 1 kişiye 5,58 metrekare yeşil alan, 3,89 metrekare sosyal donatı alanı planlanmıştır. Bu oranlar, Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği tarafından belirlenen standartların da oldukça altındadır. Bunda başlıca neden, imar planının 2018 yılı için 734bin nüfusu öngörememesi ve 470bin nüfusa göre hazırlanmış olmasıdır. Bağcılar’da arazilerin %80’i özel mülkiyette olması sosyal donatı alanları ve yeşil alanların planlama çalışmaları ile elde edilmesini neredeyse olanaksız hale getirmiştir.
