Doceń naszą pracę i postaw nam kawę! [ Ссылка ]

Na kartach Księgi Liczb pojawia się postać tajemniczego pogańskiego wieszczka Balaama, syna Beora, który mimowolnie staje się prorokiem Jahwe i błogosławi Izraelitów zamiast rzucić na nich przekleństwo. Co ciekawe, nie jest to jedyna tradycja o tej postaci z jaką spotykamy się w pismach Biblii Hebrajskiej, mamy wręcz do czynienia z całym szeregiem wzajemnie sprzecznych wersji biblijnych. Sprawę komplikuje także fakt, że ta sama postać wspominana została także w „pogańskim” źródle pozabiblijnym, tzw. napisie z Deir Alla, najpewniej starszym niż tradycja biblijna. Kiedy postać Balaama przeniknęła do Biblii i jak w niej ewoluowała? Kim mógł być pierwowzór starotestamentalnej postaci, wieszczkiem czy prorokiem (i jak rozdzielić te kategorie)? Czy Biblia wykorzystała w tym miejscu dużo starszą tradycję i jak mogła ją zmodyfikować?

Errata:
- 29.59: jest „bene-ammo (…) dosłownie oznacza kraj "synów jego”; powinno być: „dosłownie oznacza kraj „synów ludu jego”
- w jednym miejscu narracji pada Księga Wyjścia gdy chodzi oczywiście o Księgę Liczb

Co znajdziesz w odcinku?
00:00 Wstęp
01:13 Biblijna opowieść o Balaamie (i dygresja o gadających zwierzętach)
07:21 Sposoby nawiązywania kontaktu z bóstwem w Księdze Liczb
16:17 Formy wyroczni Balaama
20:32 Odniesienia historyczne w proroctwach a problem datowania
25:06 Najbardziej problematyczna aluzja historyczna - podbój Persji przez Aleksandra Wielkiego?
28:58 Niekonsekwencje i sprzeczności w opowieści o Balaamie?
32:32 Inne teksty Biblii hebrajskiej o Balaamie
40:01 Podsumowanie tradycji biblijnej
44:48 Balaam pozabiblijny - napis z Deir 'Alla (Dajr Alla)
50:51 Treść napisu, jego struktura, analiza treści (tzw. kombinacja I)
01:04:27 Próby rekonstrukcji tzw. kombinacji II
01:06:52 Podsumowanie i wnioski. Balaam "biblijny" a "pozabiblijny"

Autorzy Podcastu:
Sławomir Poloczek, historyk starożytności (doktorat na Wydziale Historii UW), specjalizujący się w badaniach nad dziejami religii hebrajskiej, wczesnym chrześcijaństwem i relacjami obu wobec "pogańskich" kultur ościennych. Publikacje naukowe: [ Ссылка ]

Piotr Łapiński, historyk niepraktykujący, pasjonat historii i dobrych opowieści.

Źródła:
Biblia Hebraica Stuttgartensia, ed. K. Ellinger, W. Rudolph et al., (wyd. 5) Stuttgart 1997
Kanaanäische und aramäische Inschriften, t. 1-2, H. Donner, W. Röllig (ed. oprac.), Wiesbaden 1968, 2002
Homer, Iliada, tłum. K. Jeżewska, oprac. J. Łanowski, Warszawa 2005
Podstawowa literatura przedmiotu (wybór):
A. Lemaire, „Aramejska inskrypcja wróżbity Balaama syna Beora”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 2 (1987), s. 105–110
M. Baraniak, „Profetyzm kananejski a profetyzm Balaama z Deir 'Allā”, (w:) „Żyjemy dla Pana” (Rz 14,8). Studia ofiarowane Siostrze Profesor Ewie J. Jezierskiej OSU, Waldemar Chrostowski (red.). Warszawa 2006, s. 58-74
I. Finkel, Przed arką Noego. Opowieść o potopie na nowo odczytana, tłum. E. Krzyżanowska, Poznań 2018
M. Noth, Numbers. A Commentary, Westminster Press 1968
J. Hoftijzer, G. van der Kooij, Aramaic Texts from Deir 'Alla, Leiden 1976
J.A. Hackett, The Balaam Text from Deir 'Alla, Chicago CA 1980
The Balaam Text from Deir ʻAlla Re-evaluated. Proceedings of the International Symposium held at Leiden 21-24 August 1989, J. Hoftijzer, G. van der Kooij (red.), Leiden-New York- København- Köln 1991
E. Lipiński, Studies in Aramaic Inscriptions and Onomastics, t. II, Leuven 1994, zwł. s. 103-170
M. Dijkstra, „Is Balaam Also Among the Prophets?”, Journal of Biblical Literature 114/1 (1995), s. 43-64
B.A. Levine, „The Deir 'Alla Plaster Inscriptions”, Journal of the American Oriental Society 101/ 2 (1981), s. 195-205 [por. Context of Scripture, vol.2, Monumental Inscriptions from the Biblical World, Leiden 2003, 140-145
Ph. Wajdenbaum, Argonauts of the Desert. Structural Analysis of the Hebrew Bible, Sheffield 2011
H. Gzella, A Cultural Hstory of Aramaic. From the Beginnings to the Advent of Islam, Leiden-Boston 2015
Internet:
Deir 'Alla Inscription, livius.org (2009, popr. 2020) [opublikowane online tłumaczenie próby rekonstrukcji II kombinacji]
Paul D., „The Story of Balaam: How Biblical Tradition Turned a Prophet of God into an Arch-Heretic”, [blog:] Is that In the Bible? Scripture and History Critically Examined (2016)

Mapy na licencji: [ Ссылка ]

Tagi: Biblia, Biblia hebrajska, Stary Testament, Księga Liczb, Księga Jozuego, Księga Sędziów, Księga Micheasza, biblistyka, epigrafika, historia starożytna, historia religii, historia, archeologia, starożytny Bliski Wschód, Izrael, Palestyna, Jordania, Transjordania, Moab, Edom, Ammon, Deir Alla, Balaam, exodus, eksodus, krytyka historyczna, prorok, profetyzm, dywinacja, wróżbiarstwo, Jahwe, El, Elohim, Aleksander Wielki, Persja

свернуть