Lublin (łac. Lublinum) – miasto na prawach powiatu we wschodniej Polsce, stolica województwa lubelskiego i centralny ośrodek aglomeracji lubelskiej. Dziewiąte co do wielkości populacji miasto w Polsce, drugie w Małopolsce (335 tys. mieszkańców na koniec 2015[4]) oraz największe w kraju na wschód od Wisły. Pod względem powierzchni szesnaste (147 km²[2]). Położone na Wyżynie Lubelskiej nad Bystrzycą.

W I Rzeczypospolitej Lublin był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[5] w starostwie lubelskim województwa lubelskiego[6]. Lublin uzyskał prawo składu w 1392 roku[7]. Zaliczany był do ważniejszych miast, z prawem nabywania majątków ziemskich i czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla[8]. W 1578 wybrano go na siedzibę Trybunału Głównego Koronnego.
Lublin jest położony na północnym skraju Wyżyny Lubelskiej, w pobliżu granicy między Niziną Środkowoeuropejską i Wyżynami Polskimi, blisko Niziny Wschodnioeuropejskiej[9]. Według podziału krajoznawczego A. Chałubińskiej i T. Wilgata Lublin leży na Płaskowyżu Nałęczowskim, Równinie Bełżyckiej (zachodni brzeg Bystrzycy) oraz na Równinie Łuszczowskiej i Wyniosłości Giełczewskiej (wschodni brzeg Bystrzycy)[10]. Według podziału fizycznogeograficznego J. Kondrackiego Lublin leży w obrębie mezoregionów: Płaskowyżu Nałęczowskiego, Równiny Bełżyckiej, Płaskowyżu Świdnickiego i Wyniosłości Giełczewskiej[11]. Według podziału geomorfologicznego H. Maruszczaka miasto leży na obszarze regionów: Płaskowyżu Nałęczowskiego i Płaskowyżu Bełżyckiego (zachodni brzeg Bystrzycy) oraz Płaskowyżu Łuszczowskiego (wschodni brzeg Bystrzycy)[9].

Dolina Bystrzycy dzieli miasto na dwie odmienne krajobrazowo części: lewobrzeżną, z urozmaiconą rzeźbą terenu, głębokimi dolinami i starymi wąwozami lessowymi oraz prawobrzeżną, z rzeźbą bardziej płaską i mniej urozmaiconą[12]. Na terenie miasta do Bystrzycy wpadają dwie strugi: Czerniejówka i Czechówka. Prócz tego przepływa przez miasto czwarta rzeka – Nędznica – zwana również Krężniczanką.
W Lublinie znajdują się materialne pamiątki z różnych epok, począwszy od zarania polskiej państwowości, poprzez romanizm, gotyk, renesans (w okresie którego na szczególną uwagę zasługują zabytki w tzw. typie lubelskim) aż po barok, klasycyzm, modernizm. Pamiątki te uzupełniają zbiory muzeów, oferta kulturalna teatrów i kin. Z uwagi na historycznie odległy rodowód miasta w Lublinie znajduje się szereg zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych[80].

Zabytkowa architektura Lublina skupia się na obszarze Starego Miasta i Śródmieścia. Budowle sakralne tego obszaru prezentują okresy stylowe od gotyku do baroku. Obok średniowiecznej Bramy Krakowskiej, neostylowy zamek lubelski stanowi drugi rozpoznawalny symbol architektoniczny miasta. Najstarszymi zachowanymi budowlami są: kaplica św. Trójcy oraz XIII-wieczny donżon. Z XIV wieku pochodzi również gotycka baszta obronna znajdująca się obok Bramy Krakowskiej. Inną atrakcją turystyczną są Lubelskie Podziemia. To około 300-metrowa trasa turystyczna biegnąca pod zabudową Starego Miasta w Lublinie. Przez Lublin przebiega Via Jagiellonica oraz Lubelska Droga św. Jakuba.

свернуть