#қазақ #жоңғар #қытай
Қазақ-қытай соғысы (Шүршітқырылған)
Қазақтар жоңғарлары жеңіп әлсірегенде қытай әскері басып кіріп жоңғарларды қырып салды. Әмірсана Абылайдың досы етін сондықтан қазақтардан көмек сұрап келді. Қытайлар басып келсе көмек болар деп Абылай өзінде паналатты. Қазақ әскерінің негізі жоңғарлармен күресте болғанын пайдаланып қоқандық өзбектер оңтүстіктіге қазақтарды езгіде ұстап салық төлеттіретін. Абылай әскер жинап Қоқанға басып кіріп соққы берді. Енді қоқандықтар салық төлеп тұратын болды. Бұрын одақтас болып келген қырғыздарда жоңғарлардан босаған қазақ жерлерін иемденуге тырысты және 1760-1770 жылдары қазақ керуендеріне сабуыл жасап, үйсін қоңырат тайпаларын тонады. Бұған жауап ретінде Абылай 1765-1770-1779 жылдары үш рет қырғыздарға күйрете соққы берді. Қырғыздар қазақ билігін мойындап манаптары балаларын аманатқа берді.
Цинь империясы жоңғардың барлық жері және Іле, Тарбағатай, Балхаш көлі біздікі деп жариялады. Қазақтар бұрынғы жерлерін белгісі келмей қытай әскеріне шабуыл жасап, жоңғар жеріне басып кірді. Қытай императоры қазақтарды жоңғарлар сияқты басып алу үшін 20 000 әскер жіберді. Абылай хан қолына қару ала алатын қазақтар Баянауылға жиналсын деп жарлық шығарды. Бұл соғысқа Қабанбай, Бөгенбай, Малайсары, Ералы сұлтан сияқты қазақ батырларыда қатысты. Қазақтарда шамамен 3000 әскер болған қытайлар 20 000 әскермен екі жақтан басып кірген еді. Қазақтар далалы жерде соғысудың шебері болатын. Күтпеген жерден түн ортасында, таң сәріде пайда бола кетіп қытайларға шабуыл жасап артынша жүйрік аттарымен дала ішіне жоқ болып кететін. Далалы жерді білмейтін қытай әскерлері әбден қырылады. Қабанбай, Ер-Жәнібек әскерлері қытайларға ауыр соққыберді. Бөгенбай әскері қытайды Аякөзге дейін қуып шықты. Ақыры шешуші шайқас шүршітқырылған жерінде болып қазақ әскері 20 000 қытай әскерін ойсырата жеңді. Қытайлар бар болғаны 1600 әскерімен әрең қашып құтылды. Оның өзінде Абылайхан әдейі қалдырып, қалай қырылып кеткенін патшаларына айтып барсын деп қалдырған. Қытайдың көп қырылғаны сонша Шүршітқырылған даласы 7 жыл бойы қан сасыған. Цинь императоры қатты ашуланып, түк бітіре алмадыңдар деп қашып келген әскерді өлім жазасына кесті.
Ақыры 1757 жылы қытайлар қазақтармен бейбіт келісімге келуге мәжбүр болды.

свернуть