Polski ruch ludowy, to jedna z najstarszych formacji politycznych w Europie.
Był jednym z trzech wielkich nurtów politycznych, które wywarły największy wpływ na losy narodu i państwa w XX wieku. W czasie swej ponad 120-letniej działalności zawsze manifestował swój narodowy charakter, odwołując się do tradycji niepodległościowych, demokratycznych i chrześcijańskich.
Pierwsza samodzielna partia ludowa – Stronnictwo Ludowe w Galicji powstało w 1985 roku, w czasach gdy Polska była pod zaborami. Za najważniejszy cel w tym okresie ludowcy uznawali odzyskanie przez Polskę niepodległości oraz wprowadzenie postępowych reform społecznych i politycznych.
Wkład działaczy i ugrupowań chłopskich w odzyskaniu niepodległości i w tworzeniu nowych struktur państwa w 1918 roku był bardzo znaczący. To właśnie polscy chłopi i Rząd Obrony Narodowej kierowany przez Wincentego Witosa przyczynili się do obrony państwowości polskiej zagrożonej rewolucją i najazdem bolszewickim w 1920 roku.
Pomimo tych bezsprzecznych zasług nie szczędzono ludowcom upokorzeń.
W maju 1926 roku J. Piłsudski przeprowadza krwawy zamach stanu, w wyniku którego obalony został rząd Wincentego Witosa. W październiku 1931 roku rozpoczyna się bezprawny, pokazowy proces brzeski, w którym na kary więzienia skazano m.in. trzykrotnego premiera Wincentego Witosa, Władysława Kiernika, Norberta Barlickiego i Hermana Liebermana.
W czasie II wojny światowej ruch ludowy był współtwórcą i jednym z głównych filarów Polskiego Państwa Podziemnego. Ludowcy zdobyli duże wpływy w rządzie emigracyjnym w Londynie, jak i jego delegaturach w kraju. Po tragicznej śmierci gen. Władysława Sikorskiego funkcję premiera rządu polskiego pełnił Stanisław Mikołajczyk.W podziemiu ludowcy powołali własną organizację zbrojną – Bataliony Chłopskie. Pod względem liczebności BCH były drugą siłą zbrojną po Armii Krajowej Państwa Podziemnego.
Po wyzwoleniu, gdy Polska znalazła się w zasięgu wpływów sowieckich a władzę przejęli komuniści ludowcy zorganizowani w Polskim Stronnictwie Ludowym – milionowej partii kierowanej przez Stanisława Mikołajczyka, nie godząc się z narzucanym systemem, podjęli polityczną walkę o wolność i demokrację.
Pomimo szerokiego poparcia społeczeństwa i Kościoła, w wyniku sfałszowania wyborów do sejmu w 1947 roku, szykan i aresztowań, PSL poniosło klęskę. Represje wobec działaczy PSL doprowadziły do rozbicia Stronnictwa a jego zasłużony przywódca Stanisław Mikołajczyk, zagrożony aresztowaniem, musiał nielegalnie wyjechać z Polski.
Jednocześnie Państwowa Komisja Bezpieczeństwa przeprowadziła skoordynowaną akcję przeciwko działaczom i politykom PSL. Aresztowano ok. 60-80 tys. lokalnych działaczy i sympatyków ruchu ludowego, często bez przedstawienia zarzutów i nakazu aresztowania, dokonując skrytobójczych mordów na ok. 200 członkach PSL. W ramach represji rozwiązano struktury powiatowe, co uniemożliwiło wystawienie własnych kandydatów w wyborach.
W walce z PSL w naszym województwie, w Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie założono Zarządowi Okręgowemu PSL oraz w powiatach specjalną teczkę OB, w której w sposób metodyczny zbierano wszelkie materiały mogące obciążać Stronnictwo i jego działaczy.
Ogółem w ramach „akcji profilaktycznej” przeprowadzonej przez siły bezpieczeństwa i wojsko, w województwie krakowskim skreślono z list uprawnionych do głosowania 67 882 osoby, w tym większość członków PSL oraz przeprowadzono 3668 rewizji i aresztowano 2 226 członków Stronnictwa.
Dopiero lata osiemdziesiąte stały się okresem kluczowym dla odzyskiwania tożsamości przez ruch ludowy, który mógł mieć coraz większy wpływ na życie polityczne, czego wymownym przykładem było wprowadzenie do konstytucji w 1983 roku, dzięki inicjatywie ludowców, zapisu o gwarancji trwałości indywidualnych gospodarstw rodzinnych a dzięki porozumieniu podpisanym między NSZZ”Solidarność”, ZSL i SD w dniu 17 sierpnia 1989 roku w sprawie utworzenia koalicji rządowej, powstał pierwszy, powojenny, niekomunistyczny rząd Tadeusza Mazowieckiego.
Także w naszej gminie ruch ludowy posiada chlubną kartę w historii.
Koło PSL w Woli Radziszowskiej powstaje na przełomie 1929/30 roku. Założycielami byli:
Szlachta Leon, Daniel Maciej, Liszka Jan, Maślanka Adela, Maślanka Leon, Maślanka Wincenty, Marek Władysław, Migo Jan, Suka Marcin i Józef, Szlachta Stefan, Marek Stanisław, Szczyrbak Józef, Jezioro Józef, Liszka Stanisław, Pająk Franciszek, Pająk Jan, Pająk Jakub,
Po założeniu Koła jego członkowie wraz ze Strażą Pożarną organizowali imprezy i zabawy, z których dochód był przygotowywany na ufundowanie sztandaru.
Tym sposobem na przełomie lat 1935/36 został wykonany sztandar PSL przez siostry zakonne w Staniątkach w wersji, która istnieje do dnia dzisiejszego.
Mieczysław Lackowski
Prezes zarządu MG PSL
w Skawinie
