انسان بر اساس تعلیم حق‌تعالی در دو مقام می‌تواند به مقام اسمایی برسد؛ ۱) مقام اجمال. ۲) مقام تفصیل.
هر انسانی به‌اندازه وجودی خویش به أسماءاللّه می‌رسد. رتبه حضرت آدم با حضرت ختمی‌مرتبت در داشتن اسما یکسان نیست. حضرت آدم همه اسمای حق‌تعالی را به صورت اجمال دارد؛ در حالی که مقام ختمی، همه را به طور تفصیل داراست. داوود، سلیمان، یونس، یوسف، خضر، موسی و عیسی علیهم‌السلام هر یک به قدر وجود خودشان به اسما وصول دارند. هیچ یک از این پیامبران الهی مقام تفصیل اسما را ندارند؛ بلکه هریک به اندازه‌ای به اسما رسیده‌اند. علم‌الأسماء معجزه حضرت آدم است که آن را به ملائکه نشان می‌دهد. ایشان همه اسما را به نحو اجمال از خداوند می‌گیرد؛ ولی مقام ختمی صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم همه را به نحو تفصیل دارد.مقام اجمالِ اسما را آدم، مقام تفصیل را خاتم، و مقام متوسّط را هر کس به اندازه وجودی خویش بالفعل و یا بالاستعداد داراست؛ امّا، این‌که چه مقداری از اسما برای ما ظاهر شده است و یا در آینده ظاهر می‌شود، چه مقدار از آن مستأثره است، چه مقدار از آن مفاتیح‌الغیب می‌باشد، و یا چه مقدار از اسما تا ابد ظهور پیدا نخواهد کرد، بحث دیگری را می‌طلبد. بسیاری از انسان‌ها استعداد وصول به اسما را دارند؛ ولی به‌خاطر این‌که پی‌گیری نمی‌کنند، فعلیت وصول پیدا نمی‌شود؛ به طور مثال: آدمی استعداد رسیدن به علم را دارد، ولی آفتی پیدا می‌شود و مانع به فعلیت رسیدن آن استعداد می‌گردد. انسان هر چه پیش برود، اسمایی وجود دارد که می‌تواند به آن وصول پیدا کند. انسان از آن جهت که شأنیت این علم را دارد، می‌تواند با انس و الفت، قرائت و تدبّر، تدبیر و تعلیم، از لسان غیب و یا از لسان ظهور، به راه بیفتد و هر روز بیش از پیش، استعداد خویش را به فعلیت برساند و اسم خویش و اسم موجودات عالم را یک به یک پیدا کند. «خار» از طرفی مظهر اسم «یالطیف» و از طرف دیگر مظهر اسم «یاشدید» است. این گل زیبا مظهر چه اسمی از اسماءاللّه است؟ کدام اسم با اسم «یالطیف» را در وجود گل دخیل است؟ از طرفی همه گل‌های زیبای عالم یک‌جور نمی‌باشد. انسان، تنها با خواندن کتاب نمی‌تواند به شناخت اسما دست بیابد. او می‌تواند به راه افتاده از کوه، درّه و دشت گذر کند و به هر موجودی که می‌رسد، نظر کند و اسمش را بپرسد «مااسمُک؟»؛ آن‌گاه گوش جان به تک‌تک آن‌هابسپارد و به دنبال یافتن اسما باشد. علم‌الأسماء و علومی همچون «تعبیر»، «معرفت به غیب»، «علوم غریبه»، «علم قرآن» و «شناخت موجودات عالم»، نیازمند روش یاد شده است. مطالعه نمودن کتاب‌های نوشته شده در آن زمینه، به تنهایی کفایت نمی‌کند.
آیت الله محمدرضا نکونام

свернуть