ไทยรบพม่า เป็นหนังสือในพระนิพนธ์ของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ บิดาแห่งประวัติศาสตร์ไทย บรรยายความที่ปรากฏในพงศาวดารพม่าและพระราชพงศาวดารไทย ซึ่งอธิบายเป็นมูลเหตุสงคราม กระทั่งมีบทวิเคราะห์สงครามแต่ละครั้ง นับแต่อดีตจนกรุงรัตนโกสินทร์ปัจจุบัน ไทยรบพม่าเป็นหนังสือที่นับเข้าด้วยกับประชุมพงศาวดารภาคที่ 6 เพียงแต่แตกต่างสำนวนกันบ้าง ตรงที่ ในหนังสือไทยรบพม่ามีคติและบทพิเคราะห์ทางการเมืองอยู่มากกว่า และมุ่งส่งเสริมความรู้ประกอบเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์ สงครามตีเมืองทวาย ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเกิดขึ้นสองครั้งได้แก่ ใน พ.ศ. 2331 และ พ.ศ. 2335 ในสงครามตีเมืองทวายครั้งที่หนึ่ง พ.ศ. 2331 นั้นไม่ประสบผลสำเร็จ ต่อมาเมืองทวายเข้าสวามิภักดิ์ต่อกรุงเทพฯทำให้สงครามตีเมืองทวายครั้งที่สองพ.ศ. 2335 ประสบความสำเร็จ ฝ่ายสยามครอบครองเมืองทวายได้เป็นเวลาประมาณหนึ่งปี จนกระทั่งในพ.ศ. 2336 พระเจ้าปดุงทรงส่งทัพพม่ามายึดเมืองทวายคืน ประกอบกับเมืองทวายกบฏขึ้นต่อการปกครองของสยาม ทำให้ฝ่ายพม่าสามารถยึดเมืองทวายคืนได้สำเร็จและฝ่ายสยามต้องถอยกลับในที่สุด
