Απόσπασμα από συλλογική επιτόπια καταγραφή που πραγματοποιήθηκε στα λιβάδια κοντά στον Βώλακα Δράμας, στη διάρκεια του Ανοιξιάτικου Πολυφωνικού Καραβανιού 2017. Τραγουδούν τέσσερις γυναίκες, oι Ευαγγελία Σίντου, Ελένη Σίντου, Πασχαλία Γιαννάτη και Αθανασία Παύλου, από το χωριό με τα τόσο ιδιαίτερα δίφωνα τραγούδια. Ο Βώλακας, ακριτικό χωριό της Δράμας, εντάσσεται στο χάρτη των ελλαδικών πολυφωνιών. Ενδιαφέρουσες οι σχετικές αναφορές του Ελβετού εθνομουισκολόγου Samuel Baud Bovy στο βιβλίο του "Δοκίμιο για το ελληνικό δημοτικό τραγούδι". που εξέδωσε το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, με σημείωμα του Φοίβου Ανωγειανάκη, το 1984 και όπου επισημαίνεται η ιδιαιτερότητα της δίφωνης παράδοσης του χωριού ενώ τίθςνται ερωτήματα που μπορούν να αποτελέσουν άξονα για ευρύτερη έρευνα στην περιοχή, εντός και εκτός των συνόρων.
Βώλακας, χωριό παραμεθόριο στους πρόποδες του όρους Φαλακρό, λίγα χιλιόμετρα από την Βουλγαρία. Χωριό με ξεχωριστή παράδοση, με εξέχουσα θέση στον πλουσιότατο χάρτη τοπικών μουσικοχορευτικών ιδιωμάτων της περιοχής της Δράμας, Ένα από τα στοιχεία που καθιστούν τον Βώλακα ξεχωριστό και η ύπαρξη γυναικείων πολυφωνικών τραγουδιών. Ο Βώλακας κατέχει ξεχωριστή θέση στον ευρύτερο χάρτη των ελλαδικών πολυφωνιών, όντας η πιο ξεχωριστή σχετική παράδοση εκτός της Ηπείρου, μαζί με κάποια χωριά της Κέρκυρας που έχουν κι εκείνα τη δική τους πολυφωνία. Παλαιότερες καταγραφές επιβεβαιώνουν την ύπαρξη γυναικείων πολυφωνικών τραγουδιών και στην Κάτω Κάρπαθο.
Το τραγούδι ετούτο, σύμφωνα με τις γυναίκες, τραγουδιέται στην πίττα της νύφης, για να την ενθαρρύνουν. Είναι από τα πιο γνωστά τραγούδια του χωριού, γνωστό και στο κοινό των Μεγάλων Γιορτών Πολυφωνικού Τραγουδιού του Πoλυφωνικού Καραβανιού στο Θέατρο Πέτρας, μέσα από τις ερμηνείες του από το πολυφωνικό σύνολο "Χαονία" που βασίζονταν στην ερμηνεία των γυναικών του Βώλακα. Οι στίχοι του τραγουδιού:
Πάνω σε ‘κεινο το βουνό Ελένη αμάν (δις)
πάνω, πάνω σε ’κειν τη ράχη,(δις)
ζυγιάζονται οι έμορφες Ελένη αμάν, (δις)
με τα μαργαριτάρια. (δις)
Να μη σου κακοφαίνεται Ελένη αμάν, (δις)
Που ’σαι κοντή στο μπόι (δις)
κοντός είν’ και ο βασιλικός Ελένη αμάν (δις)
τον σέρνουν παλικάρια. (δις)
Ψηλά είναι τα γαϊδουράγκαθα Ελένη αμάν (δις)
τα τρώνε τα γαϊδούρια. (δις)
Το Πολυφωνικό Καραβάνι διοργανώνεται από την αστική μη κερδοσκοπική "Άπειρος" από το 1998 μέχρι σήμερα. Από το 2004 το Καραβάνι ταξιδεύει περιοδικά και στον Βώλακα Δράμας, προσπαθώντας να ερευνήσει και να αναδείξει την ιδιαίτερη θέση του στον χάρτη των ελλαδικών πολυφωνιών. Στο Ανοιξιάτικο Πολυφωνικό Καραβάνι 2017 πραγματοποιήθηκαν καταγραφές και στον Βώλακα και στα παραμεθόρια χωριά της Βουλγαρίας, στην ευρύτερη περιοχή, σε αναζήτηση επιρροών και διαφορών ως προς το πολυφωνικό τραγούδι, ακολουθώντας την σχετική προτροπή που κατέθεσε στο βιβλίο του ο Samuel Baud Bovy. Tα Πολυφωνικά Καραβάνια στον Βώλακα είναι πάντα ανοιξιάτικα και συχνά συνδυάζονται με λαϊκά δρώμενα στην ευρύτερη περιοχή, όπως τα Αναστενάρια στην Μουρολεύκη Δράμας ή τo χωριό Κερκίνη.
επιμέλεια: Αλέξανδρος Λαμπρίδης
"Άπειρος" Πολυφωνικό Καραβάνι
Καλή Πρακτική Διαφύλαξης Άυλης Πoλιτιστικής Κληρονομιάς
- UNESCO 2020
apiros@otenet.gr, www.polyphonic.gr
www.polyphoniccaravan.gr
