VERHALEN OVER ROME, DOMITIANUS EN DE KORENMAAT

[vlog 00:00-00:45]

Verhalen en het proces van verhalen vertellen (‘storytelling’) zijn tijd- en grenzeloos. Een van de dingen die ik fantastisch vind bij de besturen van de Antieke Wereld is hoe verhalen van duizenden jaren geleden voor ons nu, in deze tijd, nog steeds betekenisvol kunnen zijn, ongeacht de culturen en contexten waaruit die verhalen zijn voortgekomen. Voor mij bieden deze verhalen een ‘venster’ op het verleden, waardoor we de levens van anderen kunnen zien en hun stemmen kunnen horen. Of deze verhalen nu echt zijn of fictief of ergens daartussenin, ze zijn altijd een motief om gevoelens op te wekken, bijvoorbeeld van vreugde, bedroefdheid en zelfs walging - en natuurlijk van hoop.

[00:45-01:03]

Mijn eigen onderzoeksinteresse en -specialisme is de Flavische literatuur. Een van de fantastische dingen van de nieuwe tentoonstelling over de keizer Domitianus in het RMO is dat het mij een geweldige mogelijkheid heeft geboden om niet alleen met teksten uit deze periode te werken, maar ook met objecten. Vele objecten hiervan hebben ons meer te vertellen over de Antieke Wereld dan we misschien in eerste instantie denken.

[01:03-01:28]

Veel van wat we weten – of dénken te weten – over Domitianus komt uit de antieke bronnen. Hieruit komen de verhalen die ons iets vertellen over zijn dagelijkse gewoonten en ‘hobby’s’, zoals het neersteken van vliegen met een stilus (antieke schrijfpen, red.).

[01:28-01:42]

Het zijn verhalen als deze, maar ook het vertellen van verhalen in het algemeen, die de beste manier bieden om mensen van vandaag te verbinden met de Antieke Wereld.

[01:42-01:57]

Kom met me mee, want ik wil jullie een object laten zien, dat een heel goed verhaal kan vertellen.

[01:57-03:09]

Deze korenmaat, gemaakt met een koperlegering, ziet er erg goed uit als je in gedachten houdt dat ‘ie bijna tweeduizend jaar oud is. Wat is echter vooral leuk vindt aan dit object is dat het verschillende verhalen te vertellen heeft. Ten eerste is er het verhaal van de ontdekking: volgens de lokale overlevering werd het gevonden in 1915 bij het Romeinse fort van Carvoran door de lokale postbode, die het al langere tijd had gebruikt als opstapje. Ten tweede is er de inscriptie en in dit geval gaat het meer om wat we níet kunnen zien in plaats van om wat we wél kunnen zien. Als we dichterbij kijken, kun je zien dat er een woord mist, dat is weggebeiteld. Iemand die deze korenmaat in de eerste eeuw na Christus gebruikte, zou hebben geweten wat hier mist. Ze wisten dat door het woord dat eronder staat: Germanicus. Dit was een titel die werd gebruikt door Domitianus. Deze korenmaat verteld zodoende het verhaal van Domitianus’ damnatio memoriae (verwijdering uit de herinnering, red.). Toen hij werd vermoord in 96 na Christus verordende de senaat ‘herinneringssancties’ tegen hem. Het ging er hierbij niet om de keizer volledig weg te vagen, maar om zijn herinnering te straffen. Als je dus naar deze korenmaat kijkt, is het de bedoeling dat je weet wiens naam is verwijderd. Het is de bedoeling dat je weet dat Domitianus voor eeuwig is verdoemd.

[03:09-03:59]

Tot slot heeft deze korenmaat nog één verhaal te vertellen: op de zijkant staat dat ‘ie 17.5 sextarii bevat, ongeveer 9.5 liter. In werkelijkheid bevat ‘ie echter 20.8 sextarii, ongeveer 11.5 liter. Elke arme boer die zijn belasting in graan betaalt, wordt bedrogen. De korenmaat is slechts één voorbeeld van hoe verhalen ons kunnen verbinden met het verleden. Van de sympathie die we voelen voor de boer, die wordt bedrogen middels zijn graan, tot de postbode die een letterlijke ontmoeting had met het antieke Rome toen hij op de omgekeerde korenmaat stapte om de post te bezorgen. Al deze verhalen, en vergelijkbare verhalen, brengen de Antieke Wereld tot leven en bieden een directe verbinding van verleden naar heden.

[03:59-einde]

Alle wegen leiden naar Rome en de korenmaat, die werd gevonden aan de grens van het rijk, heeft ons veel te vertellen over het leven in Rome zelf. Dit was een stad van keizers, hun gebouwen, hun prestaties, hun levens en hun dood. En, in het geval van Domitianus, de moord op hem. Zonder objecten zoals de korenmaat hebben we geen tastbaar verleden en zonder teksten hebben we geen verhalen om deze objecten tot leven te brengen. Als je deze twee samenbrengt, is dat een krachtige combinatie. Denk je eens in welke verhalen nog wachten om te worden verteld…

свернуть