Yanlış valideyn münasibətləri uşaqları mənfi davranışa aparan əsas səbəbdir.
Qeyri-sabit və qərarsız münasibət:
Bu valideynlərin hadisələrə reaksiyaları qərarlı deyil. Ailənin içindəki qaydalar və sərhədlər aydın deyil. Valideynlər uşaq böyütməklə bağlı fərqli fikirlərə sahibdirlər və tez-tez övladları qarşısında bir-birlərini tənqid edirlər. Valideynlərdən biri uşağın istədiyinə "yox" deyərkən, digəri "hə" deyir və bu uyğunsuz münasibət uşağa mənfi təsir göstərir. Evdəki sərhədlər və qaydalar bəlli olmadığı üçün uşaq tez-tez qərarsızdır. Bu münasibət, uşağın yaxşı ilə pis arasındakı fərqi ayırd etməsi və öz dəyərlərini formalaşdırması üçün böyük bir maneədir. Valideynlərin tutarsız davranışları, qeyri-sabit, nə istədiyini bilməyən, özünə inam problemi olan və doğru ilə yalnışı tapmaqda çətinlik çəkən xüsusiyyətlərə sahib uşaqların böyüməsinə səbəb olacaqdır. Valideynlər uşaq böyütmək üçün ortaq bir məxrəcə gəlməli və uşaqlar olmadıqda bu barədə danışmalıdırlar.
Həddindən artıq qoruyucu münasibət:
Bu münasibətə sahib olan valideynlər daim övladlarına bir şey olacağından narahatdırlar. Buna görə də uşaqlarının üstünə çox düşürlər. Həmişə övladlarını nəzarətdə saxlamağa və bütün həyatlarını yönləndirməyə çalışırlar. Bu münasibət uşağın özünü kəşf etməsinə və həyatda bir fərd olaraq mövcud olmasına ən böyük maneələr törədir. Bu münasibət növü olan ailələrdə özünə güvənməyən, təkbaşına qərar verə bilməyən, risk almaqdan çəkinən, ictimailəşmə çətinliyi olan və problem həll etmə qabiliyyəti inkişaf etdirməyən uşaqlar yetişəcəkdir. Belə davranış uşağın ailədən ayrılmasına və fərdi olaraq həyatına davam etməsinə mane olur.
Laqeyd və səhlənkar münasibət:
Uşaqların fizioloji və psixoloji ehtiyaclarının ödənilmədiyi, məhdudiyyət və qaydaların olmadığı ailə münasibətidir. Bu münasibəti olan valideynlər övladlarına qarşı laqeyddirlər. Bu münasibət uşağa zehni və fiziki cəhətdən mənfi təsir göstərir. Ailələri tərəfindən diqqətsiz qalan uşaqlarda tez-tez rast gəlinən problemlər arasında danışmaqda və öz fikrini ifadə etməkdə çətinlik çəkən, qidalanma pozğunluqları, zəyif immuniteti, sıx infeksiya xəstəliklərə, ümumi inkişaf problemləri, sosial adaptasiya zəifliyi rast gəlinir. Bu uşaqlarda antisosyal davranışlar, özlərinə və ətraf mühitinə zərər vurma cəhdləri görülə bilər.
Repressiv və avtoritar münasibət:
Bu cür münasibət göstərən ailələrdə cəza çox tez-tez istifadə olunur. Cəzalar ümumiyyətlə uşağın etdiyi səhvlə nisbətsiz olaraq verilir. Bu münasibətə sahib olan valideynlər uşaqlarını sabit qaydalar çərçivəsində tərbiyyə etməyə çalışırlar. Hər zaman uşağa qarşı bir ittiham var. Uşağın hissləri, düşüncələri və şəxsiyyətləri nəzərə alınmır. Əhəmiyyətli olan yalnız uşağın valideynin müəyyənləşdirdiyi qəliblərə düşməsidir. Bu yanaşma ilə ailələrdə böyüyən uşaqlarda özünə inam problemlərinə tez-tez rast gəlinir. Uşaq qorxaq və utancaqdır; etdiyi hər davranışdan narahatdır. Evdə çox sayda qayda və sərhəd var Valideynlər istədikləri davranış baş verdikdən sonra mükafat olaraq övladına sevgi göstərir. Uşaq hər zaman təzyiq altında olduğunu hiss edir və belə bir mühitdə özünü tapmaq və sağlam bir şəxsiyyət inkişaf etdirmək olduqca çətindir.
Həddindən artıq tolerant münasibət:
Bu münasibətə sahib olan valideynlər həyatlarını uşağın istəkləri istiqamətində planlaşdırırlar. Ailədə heç bir qayda və sərhəd yoxdur, uşaq istədiyini etməkdə sərbəstdir. Bu münasibət uşağın eqoist olmasına, qaydalara tabe olmamasına, ictimai həyatda problem yaşamasına və eqosentrik olmasına səbəb olur. Uşaq cəmiyyətə qarışmağa başladığı yaşa çatdıqda ailənin həddindən artıq tolerant münasibətini hamıdan gözləməyə başlayır. Hər kəsin onun istəklərini yerinə yetirməsini, dözümlülük göstərməsini bir zərurət olaraq görür. Bu, onun kənarda qalmasına və cəmiyyətdə yer tapa bilməməsinə səbəb olur.
Demokratik münasibət:
Ailənin əsas vəzifəsi uşağın özünü kəşf etməsinə imkan vermək və uşağa sahib olduğu xüsusiyyətləri kəşf edərək gələcək həyatında özünü həyata keçirməsi üçün dəstək təmin etməkdir. Demokratik davranışa sahib olan valideynlər, övladlarını heç bir qəlibə salmağa və uşaqlarını bir fərd olaraq görüb onları olduqları kimi qəbul edirlər. Bu ailələrdə uşaqların özlərini təhlükəsiz hiss etdikləri sərhədlər və qaydalar var. Var olan məhdudiyyətlər uşağın inkişafına mane olmur, əksinə inkişafını etibarlı bir şəkildə dəstəkləyir. Uşaqlar ailədə onlara qulluq göstərdiklərini hiss edir və hisslərini və düşüncələrini rahat bir şəkildə ifadə edirlər. Demokratik münasibəti olan ailələrdə böyüyən uşaqlar özünə güvənən, yaradıcı, yaxşı şəxsiyyətlərarası münasibətlərə sahib, müsbət mənlik qavrayışına və psixoloji dayanıqlığa sahib olan yetkin insanlar olaraq böyüyürlər.
#valideyn #uşaq #yeniyetmə #подросток #intihar #suisid #autizm #autism #otizm #usaqpsixiatriyasi #çocukpsikiyatrisi #psikiyatrist #psixiatr #psixiatraydan #psixiatraydanisgandarzada #aydanisgandarzada #draydanisgandarzada #psixolojiproblemlər #psixiatrikxidmət #psixiatrikproblemler
