Yöre: Yozgat, İbrahim Efendi-Celal Günel

Ağ Gelin’i bilmeyen var mı bizim ellerde? Yoktur be canım. Destan olmuş dillerde Ağ Gelin. Önce Ağ Gelin’i bir hatırlayalım. Sonra hikayesini anlatırız:
“Ağ Gelin de indi'mola yayladan
Kaşın değil gözün beni ağladan
Bu güzellik sana kadir mevladan

Alırım ahdimi koymam Ağ Gelin
Sürmelim, sen bilin

Ağ Gelin oturmuş taşın üstüne
Taramış zülfünü kaşın üstüne
Bir selamın geldi başım üstüne

Kendin gelin de salınışın kız gibi
Ağ Gelin, sürmelim, sen bilin

Yüze dağ başında yayılır yılan
Göç etmiş evcisi evleri viran
Var mı bu dünyada dengini bulan
Alırım ahdimi koymam Ağ Gelin

Kuş gibi üstünde dönerim gelin
Ağ Gelin, sürmelim, sen bilin”
.

Gelelim hikayesine. Hikaye değil, efsane demek daha doğru. Ta Koçgun (kaçgın) yıllarından beri söylenegelir bu efsane. Koçgun yılları l603-1607 arasındaki dönem. İsyan ve soygunun Anadolu insanını canından bezdirdiği yıllar.

Araştırmacı Kadir Özdamarlar, Koçgun döneminde Develi’de Ağ Gelin’in izine rastlar. Ağ Gelin’in mensup olduğu Türkmen obası Erciyes’e yaylaya çıkar. Eşkıya Ağ Gelin’i kaçıracak. Ağ Gelin’in eşi gurbete çalışmaya gitmiş. Bir gece Ağ Gelin eşkıya korkusundan,iki yavrusunun elinden tutup Erciyes’in yücesine doğru kaçar. Eşkıya peşindedir. Bir yere gelir. Önü uçurum,ardında eşkıya. Çaresizdir.”Allah’ım! Beni ya taş et, ya kuş...” der. Taş olur. Gurbetten gelen eşi olanları öğrenir. “Ağ Gelin de indi m’ola yayladan” diye başlar ağıda.

Bir de Yozgat varyantı var. Ağ Gelin, Yozgat yöresinde güzelliği dillere destan bir genç kız. Başka köyden bir delikanlıyla nişanlanıyor. Kendi köyünden Ağ Gelin’e göz koyanlar var. Düğün günü gelin alayını Nohutlu tepesinin ardında Cehrilik’te sıkıştırıyor bu istemezler. Ağ Gelin’le damat el açıp yakarıyorlar:

“Ya Rab! Bizi ya taş,ya kuş et...” Gelin taş oluyor, damat da bir ak güvercin. Düğün alayındakiler de taş oluyorlar. O yörenin adı Gelin Kayası (Gelin Taşı) oluyor. Her yıl mayıs ayında ak güvercinler geliyor Gelin Kayası’na. Yozgatlı avcılar bu güvercinleri kutsal bilip avlamıyor.

Bir başka varyantını Yozgat Türküleri’nden aktaralım: “Ağ Gelin Sarıkaya’nın Hisarbey köyünden olup aynı köyden İdris adlı bir gençle evlenir. Ağ Gelin güzel bir kadındır. Ancak çocuğu olmamaktadır. İdris ile mutlu olamaz ve 1920’li yıllarda ayrılır. Kardeşleri Ağ Gelin’i Çayıralan’ın Aldemir köyünden Muhsin Ağa’ya verirler. Ağ Gelin’in Muhsin Ağa’dan da çocuğu olmaz.

....

Birkaç yıl sonra Muhsin Ağa ölür. Ağ Gelin yine dul kalır. Kısa bir süre Aldemir’de bekler. Sonra Yerköy’e gelin gider. Gelin gittikten sonra durumuna çok üzülen komşusu Kel Keziban bu türküyü yakar.”(*)

Gelelim Ağ Gelin ağıdına. Alamancı Şerafettin Hansu sılayı rahim ettiğinde söylemiş Taf’ta. Taf, Boğazlıyan’ın bir köyü. Şimdi Özler oldu eski Taf. Biz de Özler diyek. Yufka açıyor hanımlar. Yımırta börekleri yapılıyor. Şerafettin Hansu oturmuş bir sandelyeye,orta yere. Elinde uzun bir deynek. Deyneğe yaslanmış hafiften. Yufka açan hanımlar pürdikkat dinlemede. İki tandırda pişiyor yufkalar. İki evirici pişirmekle meşgul.

Şerafettin Hansu bir söylüyor Ağ Gelin’i. Ta yürekten... Gelin bacılar,analar yüzlerinde bir hüzün dinliyorlar. Biraz sonra tam da “Terk etmiş hanesin evleri viran”dan sonra ağıt sesi, hıçkırık, höykürmeler... Mizansen mi? Hayır hayır...Bir hanım gözlüklerini çıkarıp gözlerini siliyor. Hem de iki kez. Bürücekleriyle,yazmalarıyla göz yaşını silenler... İç çekenler... Mizansen olamaz. Moda tabirle klip mılip değil. Göz yaşları sel gibi akmada. Gelin bacılar,analar belki de içlerindeki muratsız ağ gelinlere ağlıyorlar.

Sesine nefesine sağlık Şerafettin Hansu. Bu videoyu gönderen Sevgili Mehmet Ali’ye de çok teşekkür ederim. Sizler de izleyip dinleyin bakalım. Bana hak vereceksiniz. Ağ Gelin videosunu Şerafettin Hansu’nun Facebook sayfasında bulabilirsiniz.

........

Mustafa Topaloğlu



(*)Yozgat Türküleri-1

H.Coşkunsoy,E. İlkaz,S.Akbıyık

s.73

свернуть