Galeria ZPAP Okręgu Gdańskiego
ul. Mariacka 46/47
Gdańsk 80-833

Wystawa czynna: 4 – 27 sierpnia 2014

Kurator wystawy: Janusz Janowski (prezes Okręgu Gdańskiego ZPAP)

Linia i kolor – malarstwo Eugeniusza Gerlacha

Eugeniusz Gerlach związany jest od czasu swoich studiów, które ukończył dyplomem w 1966 roku w Akademii Sztuk Pięknych, z Krakowem. Związek z tym szczególnym dla polskiego malarstwa miastem nie sprowadza się rzecz jasna wyłącznie do zamieszkania w jego obszarze, ale ugruntowany jest nade wszystko w wielkiej malarskiej tradycji wytworzonej przez krakowskich artystów na przestrzeni ostatnich stuleci. Eugeniusz Gerlach poznawał ją i artystycznie przyswajał podczas swoich studiów w tamtejszej akademii w pracowni prof. Wacława Taranczewskiego, wybitnego reprezentanta polskiego koloryzmu, członka ugrupowania Pryzmat utworzonego w 1930 roku w artystycznym środowisku Feliksa Kowarskiego, współzałożyciela innej jeszcze kolorystycznej formacji: Cechu Artystów Plastyków „Jednoróg”.
Podobnie jak dla krakowskich malarzy zgrupowanych w Cechu Artystów Plastyków „Jednoróg”, Zrzeszeniu Artystów Plastyków „Zwornik” oraz kapistów, problematyka wyrazowej funkcji barwy stała się podłożem twórczych poszukiwań Eugeniusza Gerlacha, choć – analogicznie do twórczości swojego akademickiego mistrza Wacława Taranczewskiego i w stylistycznym związku z artystycznymi poszukiwaniami krakowskich formistów, zwłaszcza zaś Leona Chwistka – w zasadniczym zespoleniu z problematyką konstrukcji. Wyrazowa relacja między tymi dwoma aspektami malarskiego języka stanowiła dotąd i stanowi nadal zasadniczą płaszczyznę poszukiwań artystycznych malarza, a stopień zależności między nimi opisuje zaś jego poszczególne dzieła. Jak bowiem wykazuje już choćby wstępna analiza poszczególnych malarskich prac wykonanych przez Eugeniusza Gerlacha w ciągu jednego roku, różnią się one językiem wyrazowym, zasadniczo oscylującym między figuratywizmem a abstrakcjonizmem, zawsze jednak cechują się wykorzystaniem ekspresjonistycznej narracji.
Podstawowe środki malarskie: linia i barwa, zyskują w malarskich realizacjach krakowskiego artysty znaczną autonomię, nawet wówczas, kiedy określają kształty mające swoje desygnaty w realności. Malując postać ludzką, różnego rodzaju przedmioty czy pejzaż Gerlach nadaje im status jedynie pretekstu do tworzenia linearno-chromatycznych konstrukcji, one są bowiem zasadniczym tematem jego malarstwa – niekiedy wyłącznym. Ze względu na koncentrację swojej uwagi na kwestiach czysto formalnych malarz bardzo często realizuje prace całkowicie abstrakcyjne. (…) Bardzo liczną grupę w dorobku malarza stanowią prace, w których jeden element figuratywny jasno określający swój desygnat – zazwyczaj ludzka głowa – wieńczy swobodną strukturę abstrakcyjną, określoną w granicach wyznaczonych skojarzeniem z tym desygnatem.
Nierzadko pojawiały się w dorobku artysty prace, których charakter można określić w kategoriach malarstwa przedstawiającego o cechach formalistycznej stylizacji, odsyłającej do poszukiwań polskich malarzy okresu międzywojnia, formistów i przedstawicieli grupy „Rytm”. (…) Niektóre z tych prac – jak na przykład „Kleopatra” z 1994 roku, poprzez zastosowanie specyficznej struktury formalnej odsyłają do twórczości Gustava Klimta. Wiele z tego typu prac przepełnionych jest sentymentalizmem typowym dla dekoracyjnego malarstwa – jak choćby obraz „Zakochana skrzypaczka” z 2014 roku. Główną jednak cechą obrazów o tym charakterze jest zastosowanie retorycznej formalizacji, mającej swoje uzasadnienie jedynie w wybujałości estetycznej. Do tej malarskiej grupy prac Eugeniusza Gerlacha zaliczyć można obraz zatytułowany „Kwiaty w wazonie” z 2014 roku.
Reasumując należy podkreślić, iż malarstwo Eugeniusza Gerlacha uzyskuje artystyczną tożsamość w perspektywie przeobrażeń europejskiej sztuki pierwszej połowy dwudziestego wieku, zwłaszcza zaś w kontekście formalistycznych poszukiwań krakowskich środowisk awangardowych dwudziestolecia międzywojennego. Mimo tych afiliacji twórczość krakowskiego malarza pozostaje autonomiczna; wyróżnia się emocjonalnością ujęcia, co osadza ją we współczesnych tendencjach ekspresjonistycznych, a jednocześnie, ze względu na par excellence malarskie rozumienie dzieła sztuki przez Gerlacha, sytuuje w przestrzeni współczesnej sztuki nonkonformistycznej, dalekiej od modnego obecnie pseudoawangardyzmu i sztuki efemerycznej.

Janusz Janowski (prezes OG ZPAP), Gdańsk 2014

свернуть