Baszta, donżon czy wieża ostatecznej obrony ? Te pojęcia często są zamiennie stosowane podczas opisywania niezwykłego zabytku, który od ponad 800 lat stoi dumnie na wzgórzu zamkowym. Zanim przybliżę historię tej średniowiecznej budowli, scharakteryzuje krótko wspomniane wcześniej pojęcia.

Baszta jest częścią starożytnego lub średniowiecznego muru obronnego w formie wysuniętego na zewnątrz i podwyższonego fragmentu fortyfikacji.
Wznoszona na planie wielokąta, prostokąta lub koła.

Patrząc od środka miasta, baszta może być otwarta jako wykusz lub zamknięta.
Jej wnętrze jest podzielone na kilka kondygnacji połączonych schodami lub drabinami.
Fasada posiadała wąskie okna umożliwiające prowadzenie ostrzału na wroga.
Zwieńczeniem baszt były najczęściej blanki lub strzelisty dach.

Największymi takimi obiektami w Polsce są Baszta Morze Czerwone w Stargardzie i Baszta Jacek w Gdańsku w Lublinie takim obiektem jest gotycka baszta Półokrągła.

Wieża ostatecznej obrony to średniowieczna budowla o znacznej grubości murów nawet do 5 metrów i wysokości 50 m. Często stawiana na podstawie prostokąta lub koła .
Stołp bo tak nazywano taką wieże był początkowo wolno stojącym obiektem , który z czasem podczas rozbudowy zamku czy murów został włączany do systemu fortyfikacji.
Ważną zasadą budowy wieży było wysoko umieszczone drewniane wejście ( tak by w razie ataku wroga obrońcy mogli łatwo je zniszczyć uniemożliwiając wrogowi dostanie się do środka ) . W czasach pokoju budowla nie była zamieszkana.
Najbardziej charakterystycznymi wieżami typu stołp są Mysia Wieża w Kruszwicy, Wieża Piastowska w Opolu czy stojąca na trasie Lublin Chełm wieża w miejscowości Stołpie.

Cylindryczna wieża na Wzgórzu Zamkowym jest donżonem chociaż błędnie nazywana jest basztą. Pierwsze donżony powstały we Francji już w X wieku, wznoszone były w stylu romańskim.
Donżon był zamieszkały najczęściej przez feudała, kasztelana a nawet króla.
W czasie ataku nieprzyjaciela, obiekt stawał się budynkiem obrony pasywnej.

Czas powstania lubelskiego donżonu nie jest dokładnie ustalony, dyskusje historyków na temat jego wybudowania toczą się nieustannie.
Część naukowców twierdzi, że jej fundatorem był książe Daniel wymieniony w źródłach pisanych z 1244 roku przy okazji informacji o spustoszeniu Lublina i ziemi lubelskiej przez Rusinów, którzy to umocnili zdobyty gród i wznieśli murowaną wieże ( brak w kronikach informacji gdzie została ona zbudowana być może chodzi o wieże w Stołpiu koło Chełma ).
Inni historycy uważają, że donżon w Lublinie wzniósł Bolesław Wstydliwy czy król Władysław Jagiełło.

Klucza do rozwikłania tej wielowiekowej tajemnicy należy szukać w samej budowli .
Materiałem budulcowym dolnej części jest piaskowiec sarmacki występujący w okolicach Rejowca, wyższa część jest ceglana ( ułożona według wątku wendyjskiego ) z gdzieniegdzie występującymi uzupełnieniami muru z margli ( prawdopodobnie z dawnego kamieniołomu
na Bronowicach )

Ostatnie badania archeologiczne, które przeprowadził profesor Marek Krąpiec z Akademii Górniczo- Hutniczej w Krakowie wykazały, że pobrane próbki z najgłębszych warstw fundamentów donżonu nie są starsze niż 1210 rok.
Potwierdzają to badania lubelskich archeologów według nich datowane metodą radiowęglanową C14 warstwy, obsypywały istniejące już fundamenty donżonu.
Zatem ten romański zabytek ma ponad 800 lat.

свернуть