Ықылас сүресінің түсірілу тарихы
Ықылас сүресі – Меккеде түскен, мұсхафтағы реті бойынша Құран Кәрімдегі жүз он екінші сүре. Сүредегі аят саны – төртеу.
Ықылас сүресінің бірнеше атауы бар. Солардың ішінде сүре атауы ретінде Құранға енгені – Ықылас.«Ықылас» сөзі тілдік тұрғыдан белгілі бір істі кіршіксіз таза күйде ұсыну, атқару деген мағынаны білдіреді. Оның «ықылас» деп аталуына келер болсақ, бұл сүреде бүкіл кемшіліктен пәк, ешбір серігі жоқ Алла тағаланың жалғыздығы туралы баяндалады. Яғни, Алла тағаланы кемшілік сипаттардан тазартып, Жаратушы сипатттарын тап-таза кіршіксіз күйде жалғыз Аллаға телу мәселесі көтеріледі. Ықылас сүресі осы мағынасына орай «әт-Тафрид», «әт-Тәжрид» және «әт-Таухид», сондай-ақ Аллаға серік қосудан немесе адамзатты тозақ отынан сақтауына байланысты «ән-Нажат», дін негіздері тақырыбын қамтуымен байланысты«әл-Әсәәс» деп те аталады.
Ықылас сүресінің артықшылығы туралы хазіреті пайғамбардан (с.ғ.с.) бірнеше хадис жеткен. Сахихул-Бұхариде келтірілген бір хадисте Алланың елшісі (с.ғ.с.) сахабаларына:«Әр түні Құранның үштен бірін оқуға ешбіріңнің шамаң келмей ме?», – деп сұрайды. Бұл сахабаларға ауыр соғып: «Уа Алланың елшісі! Оған кімнің шамасы келеді дейсіз?!» , – деп жауап береді. Сол кезде Алланың елшісі (с.ғ.с.): «Қуль һуаллаһу ахад Құранның үште біріне пара-пар» деп жауап береді».
Сахихул-Мүслимде келтірілген келесі бір хадисте Алланың елшісі (с.ғ.с.) былай дейді: «Кімде-кім бір рет Қуль һуаллаһу ахад сүресін оқыса, ол Құранның үштен бірін оқығанмен тең. Екі рет оқыса, Құранның үштен екісін оқығанмен тең. Ал үш рет оқыса, Құранды толық оқығанмен тең».
Ғалымдар Ықылас сүресінің Құранның үштен біріне тең болуын сүренің мазмұнымен байланыстырады. Өйткені, қасиетті Құран ілімдері басты үш тақырыптан тұрады: 1. Таухид сенімі; 2. Шариғат үкімдері; 3. Пайғамбарлар мен өткен үмметтердің қиссасы. Осы тұрғыдан келгенде, Ықылас сүресі таухид сенімін негіздейді: Сондықтан даЫқылас сүресі Құранның үштен бірі болып саналады. Яғни, кімде-кім Ықылас сүресін оқитын болса, оған Құранның үштен бірін оқығандай сауап беріледі.
Ахмад ибн Ханбал және Тирмизиден жеткен хадисте бір топ мүшрік Алланың елшісіне (с.ғ.с.): «Әй Мұхаммед! Бізге Құдайыңды сипаттап бер. Ол өзі алтыннан ба? Әлде, күмістен бе?», – дейді.Сонда Алла тағала:Оларға айт! Ол Алла жалғыз. Алла ас-Самад. Ол туған емес, туылған да емес. Және Оның ешбір теңі жоқ!», – деп Ықылас сүресін түсірді.
Айт! Ол Алла жалғыз. Уа Елшім! Раббыңның тегін сұрап, сипаттап бер деп келгендерге: «Алла жалғыз, Ол заты, сипаттары және істері тұрғысынан дара. Оның не серігі, не теңі, не де ұқсасы жоқ» деп айт.
Міне, аталған аят Алланың даралығын және Оның ешбір серігінің жоқтығын баяндап тұр. Яғни, аспан мен жер, сондай-ақ өздеріңнің де Жаратушыларың ретінде білетін және мойындайтын Алла тағала –ғибадатқа лайық жалғыз әрі дара. Оның ортағы жоқ.
Алла ас-Самад. Алла ешнәрсеге мұқтаж емес. Барлық нәрсе Аллаға мұқтаж. Пенде құл ретінде Оған бет бұрып, жүгінеді. Себебі, Ол – пендесінің мұң-мұқтажын өтейтін бірден-бір құдірет иесі. Сондықтан күллі махлұқат Алланың жәрдеміне мұқтаж болып, Оған дұға жасайды және іштей жалбарынады. Алланы қажетсінбейтін ешбір пенде жоқ. Бірақ Ол ешкімнің көмегіне мұқтаж емес. Бұл аят мүшріктер мен солар сынды «Алла мен пенделердің арасында дәнекерлер немесе шапағатшылар» бар дейтіндердің сенімін жоққа шығарады.
Ол туған емес, туылған да емес. Оның ешқашан баласы болған емес, болмақ та емес. Әке мен шешеден туылмаған. Өйткені, бала әкесінің тегінен шығады. Ал, Алламен тектес ешнәрсе жоқ. Себебі, Ол «қадим» - әуелден бар, бастауы жоқ және кейіннен пайда болмаған. Бұл аят Алла тағаланың әуелден бар екенін және Оның кейіннен, яғни, заманның қандай да бір бөлігінде пайда болмағандығын баяндап тұр.
Алла тағала осы аят арқылы«Періштелер – Алланың қыздары»дейтін мүшріктерге, «Ұзайыр – Алланың ұлы» дейтін яһудилерге және«Иса – Алланың ұлы» дейтін христиандарға жауап қайырады. Олардың сенімін жоққа шығарады.
Алла одан ұлы әрі пәк!
Сахихул-Бұхарида келтірілген құдси хадисте Алланың елшісі: «Ұлы Алла: «Адам баласы ақысы болмаса да, мені жоққа шығарды. Ақысы болмаса да мені сөкті, маған тіл тигізді. Оның мені жоққа шығаруы – «Алла мені алғаш жаратқаны сияқты қайтып тірілте алмайды», – деп айтуы. Ал, оның маған тіл тигізуі болса: Мен жалғыз, ас-Самад бола тұра, тумаған және туылмағаныма, сондай-ақ, ешбір теңімнің болмағандығына қарамастан, «Алланың баласы бар» деп айтуы», –деп айтты деді.
Қорыта келгенде, Ықылассүресінде Алла тағаланың болмысы мен сипаттары туралы сұрағандарға қысқа да нұсқа, ашық әрі нақты түрде жауап қайтарылған.
Пайдаланылған әдебиеттер:
У. Зухайли, әт-Тафсирул-Мунир, 29-30 т.М. Ас-Сабуни, Сафуатут-Тәфасир, 3 т.Ө. Челик, Кураны Керим Меали ве Тефсири, 5 т.Отредактировано YouCut:[ Ссылка ]
