تصنیف از خون جوانان وطن بانو الهه

شاعر: عارف قزوینی
خواننده: بانو الهه
نوازندگان: ارکستر گل‌ها
تنظیم کننده: روح‌الله خالقی

در مقدمه‌ این تصنیف در دیوان زنده یاد عارف قزوینی به نقل از وی درباره این تصنیف چنین آمده است: "این تصنیف در دوره دوم مجلس شورای ایران در تهران ساخته شده‌است. بواسطه عشقی که حیدرخان عمواوغلی بدان داشت، میل دارم این تضنیف به یادگار آن مرحوم طبع گردد."

این تصنیف نخست توسط خود عارف قزوینی اجرا شد، مختلف همچون افتخار، زری و امجد (۱۲۹۱)، عبدالله دوامی (۱۲۹۳) و عسگر عبدالله‌یف (در تفلیس و در همان سال‌ها) اجرا گردید. یکی از مشهورترین آثار ضبط‌شده از این تصنیف، با صدای الهه در حدود سال‌های ۱۳۴۰ در برنامهٔ رادیویی گل‌های رنگارنگ با همکاری یک ارکستر ۵۰ نفره صورت گرفت. این اجرا بر اساس روایت‌های شفاهی از اجرای خود عارف تنظیم شده‌است.

این تصنیف با نام‌های «راز دل» و «هنگام می» نیز شناخته شده‌است. مضمون این تصنیف اشاره به افسانه‌ای دارد که از قطرات خون سیاوش (یکی از قهرمانان شاهنامه)، گل‌های لاله روییده‌است.

بهار غلامحسینی معروف به الهه متولد ۱۳۱۳ و درگذشته ۱۳۸۶، از خوانندگان ایرانی بود. او از کودکی به خوانندگی علاقه داشت اما خانواده‌اش در آن زمان چندان به آوازخوانی دختر خود علاقه‌ای نداشتند به همین جهت معمولاً به صورت پنهانی در اتاق برای خودش آواز می‌خواند. در بهمن ۱۳۳۳ با خیرالله یگانه، از متمولین و روشنفکران آن زمان ازدواج کرد. همسرش از هنرش حمایت کرد و در موفقیتش سهم بسیار داشت. پس از چندی از طریق پرویز خطیبی به مجید وفادار معرفی شد که در همسایگی خانه پدری الهه زندگی می‌کرد، سپس از طریق داوود پیرنیا وارد عرصه موسیقی شد.

ابوالقاسم عارف قزوینی (۱۲۵۹ قزوین – ۲ بهمن ۱۳۱۲ همدان) شاعر و تصنیف‌ساز ایرانی اهل شهر قزوین و سراینده تصنیف‌های میهنی در دوره ی مشروطه بود. وی نخستین تصنیفش را در ۱۸ سالگی ساخت. عارف، تصنیف‌های وطنی-سیاسی یا عشقی می‌ساخته و در هر دو زمینه نیز بی‌باک و سنت‌شکن بوده‌است. چون بیشتر تصنیف‌های عارف دربارهٔ و اوضاع زمانه بودند تأثیر بسزایی در مجامع آن روز داشتند. عارف از نخستین کسانی است که در ایران کنسرت برگزار کرد و به جنبهٔ غیر مجلسی بودن و مردمی بودن آن تأکید می‌ورزید. کنسرت‌های او همیشه پر رونق و پر ازدحام بود. عارف در مورد تصنیف و تصنیف‌سازی عقیده داشت که تصنیف نباید تحریر داشته باشد تا مردمی که صدا و تحریر ندارند بتوانند به راحتی از پس اجرای آن برآیند. عبدالله دوامی نقل می‌کند: هنگام خواندن یکی از تصنیف‌های عارف تحریر داده‌ است و عارف به حالت قهر با او درگیر شده که چرا تحریر می‌دهد. عارف در سراسر زندگی خود همیشه صراحت داشته و این دست کم در تصنیف‌های اجتماعی و سیاسی او به خوبی مشهود است. او بدون هراس آنچه را که فکر می‌کرد درست است بر زبان می‌راند تا جایی که صراحت او گاه باعث رنجش دوستان و یارانش می‌شد.

روح‌الله خالقی (زادهٔ ۱۲۸۵ – درگذشتهٔ ۲۱ آبان ۱۳۴۴ ه‍.خ) موسیقی‌دان، آهنگساز، نوازندهٔ ویولن و آموزگار موسیقی اهل ایران بود. خالقی از شاگردان علینقی وزیری بود و در دورانی که توجه به موسیقی سنتی ایران کاهش یافته بود، با آثار و فعالیت‌های خود در حفظ و احیای جایگاه این موسیقی نقش قابل توجهی ایفا کرد.
━━━━━━━━━━━━━━
تصنیف:
هنگام می و فصل گل و گشت و چمن شد
دربار بهاری تهی از زاغ و زغن شد
از ابر کرم خطهٔ ری رشگ ختن شد
دلتنگ چو من مرغ قفس بهر وطن شد
چه کج رفتاری ای چرخ! چه بد کرداری ای چرخ!
سر کین داری ای چرخ! نه دین داری، نه آیین داری ای چرخ!
از خون جوانان وطن لاله دمیده
از ماتم سرو قدشان سرو خمیده
در سایۀ گل بلبل ازین غصه خزیده
گل نیز چو من در غمشان جامه دریده
چه کج‌رفتاری ای چرخ
خوابند وکیلان و خرابند وزیران
بردند به سرقت همه سیم و زر ایران
ما را نگذارند به یک خانۀ ویران
یا رب بستان داد فقیران ز امیران
━━━━━━━━━━━━━━
#الهه

свернуть