اختلالات خلقی به دسته وسیعی از هیجانات و احساسات هیجانی و پایدار گفته می شود که بر فکر و نگرش فرد از دنیای اطراف خود تاثیر می گذارد. اختلالات خلقی که به آن اختلالات عاطفی گفته می شود، گاه به شکل خلق پایین و افسردگی در فرد مبتلا ظاهر می شوند. اما گاهی اوقات همین اختلالات خلقی به صورت دوره های شیدایی ظهور می نمایند. این دسته از اختلالات را در دوره های شیدایی مانیا نامگذاری می کنند. لیکن توجه به این نکته لازم است که بین این دو قطب بیماری در واقع یک طیف از شرایط و و ضعیت های مختلف قرار دارد.
اختلالات خلقی دارای علائم بالینی واضحی نظیر خلق مرضی یا پاتولوژیک و آشفتگی های توام با آن می باشند. گاهی فرد مبتلا به اختلالات خلقی با علائم گوناگون دیگری نظیر گشاده رویی، خلق افسرده، کم یا زیاد شدن میزان خواب، پرش افکار، عدم تمرکز کافی و… مواجه می شود.
اختلالات خلقی به حالاتی همچون غم، هیجان و شادی فرد مرتبط بوده و از همین رو دارای علائم مشابه در این زمینه است همان گونه که پیش تر نیز اشاره کردیم، این دسته از اختلالات بسیار وسیع بوده و انواع گوناگونی را شامل می شوند. بنابراین می توان گفت که شدت و مدت زمان این بیماری ها تابع نوع آن ها بوده و از بیماری به بیمار دیگر متغیر می باشد. این نوع اختلالات زمینه ای را فراهم می سازند که بیمار با مشکلات قابل توجهی در زندگی فردی و اجتماعی خود رو به رو شده و از همین رو قادر به ادامه زندگی همچون یک انسان عادی نباشد؛ این موضوع موجب آزردگی خاطر این افراد شده و فاصله آن ها با جامعه را بیشتر و بیشتر می کند.
حتی ممکن است ما و شما نیز تحت وقوع برخی شرایط در زندگی خود خلق بالا و یا خلق پایین را تجربه نماییم. این موضوع در مورد تمامی افراد، حتی آنان که بسیار سالم و سرزنده هستند، صدق می کند. اختلالات خلقی به شرایطی اطلاق می شود که فرد موفق به مدیریت و کنترل درست خلق خود در شرایط گوناگون نشود، چنین فردی غالبا نوسانات شدید و غیر عادی را تجربه می کند.
اختلالات خلقی بر خلاف نامی که یدک می کشند، بر کلیه جنبه های زندگی انسان تاثیر می گذارند. به گونه ای که فرد مبتلا به این دسته از اختلالات با ضعف در توانایی شناختی، قدرت تمرکز، قدرت توجه و… مواجه می شود.
دو نوع خلق اصلی که در اختلالات خلقی دیده می شود عبارتند از شیدایی شدید که با نشانه هایی چون هیجانات شدید و غیرطبیعی مشخص می شود و افسردگی که با علامت هایی مانند غمگینی و ناراحتی شدید دیده می شود که امروزه شیوع هر دوی آنها در میان افراد بسیار رایج است در واقع اگر نوسانات خلقی یک فرد را به صورت طیف در نظر بگیریم افسردگی و دو قطبی دو سر این طیف قرار دارند و خلق طبیعی در وسط این طیف جای دارد.
علل ابتلا به اختلالات خلقی
گفتنی است که عوامل متعدد و متنوعی می توانند دست به دست هم داده و زمینه بروز اختلالات خلقی در فرد را تشدید کنند. اهمیت آشنایی با علل ابتلا به اختلال های خلقی ما را بر آن داشت که به معرفی و بررسی هر یک از آن ها بپردازیم.
عوامل زیستی و ساختار مغز
شاید عجیب به نظر برسد، اما این یک حقیقت است که میزان ترشح مواد شیمیایی در مغز می تواند زمینه ابتلا فرد به اختلالات خلقی را مهیا سازد. سرتونین و نوراپی نام دو انتقال دهنده عصبی موجود در مغز انسان هستند که کم یا زیاد شدن آن ها می تواند خطرساز واقع گردد.
عوامل ژنتیکی
اگر در اقوام نزدیک خود فردی به اختلالات خلقی دچار است، باید بدانید که شما نیز در معرض خطر ابتلا به این نوع بیماری ها قرار دارید. چرا که یکی از اصلی ترین علل بروز اختلالات روانی و خلقی عوامل ژنتیکی است.
عوامل روانی و اجتماعی
اجتماعی که در آن مشغول به زندگی هستید، نظیر محیط کار و یا محیطی که بیشتر ساعات روز خود را در آن سپری می کنید، می تواند موجبات بروز اختلالات خلقی در فرد را تشدید نماید. چنین محیط هایی باعث فشار روحی، افزایش استرس، کاهش اعتماد به نفس و… شده و بدین ترتیب خطر ابتلا به این دسته از مشکلات روانی را افزایش می دهند.
اتفاقات غیر منتظره
گاهی یک اتفاق غیر منتظره می تواند فرد را تا ابتلا به اختلالات روانی و خلقی پیش ببرد. چنین افرادی غالبا از مکانیسم های دفاعی ناکارآمدتری در مواجهه با مشکلات برخوردار بوده و لذا در مواجهه با این مشکلات زمینه برای ابتلا به اختلالات خلقی را پیدا می کنند. بهتر است بدانید منظور از اتفاقات غیر منتظره، تنها به اتفاقات ناخوشایند اشاره نمی کند! ازدواج، بارداری ، زایمان و… نیز می توانند برای یک فرد غیر منتظره بوده و سلامت روانی وی را به خطر بیندازند.
نشانه های اختلالات خلقی
گفتنی است که نشانه های اختلالات خلقی در افراد مبتلا به خلق پایین و خلق بالا متفاوت است. نشانه های این نوع بیماری در افرادی که خلق بالا دارند، شامل کم شدن میزان خواب، پرش افکار، گشاده رویی، بالا رفتن اعتماد به نفس و خود بزرگ پنداری است. این در حالی است که این نشانه ها در افراد دارای خلق پایین شامل از بین رفتن انرژی، احساس گناه و عذاب وجدان، کم شدن سطح تمرکز، کاهش اشتها و وجود افکاری مبنی بر مرگ و حتی خودکشی است.
در حالت کلی می توان گفت مهم ترین نشانه هایی که افراد مبتلا به اختلالات خلقی با آن مواجه می شوند، تغییر در سطح فعالیت ها، تغییر در توانایی های شناختی، تغییر در صحبت کردن، تغییر در فعالیت های جنسی و… است.
