Πότε γκρεμίστηκαν τα βυζαντινά τείχη του λιμανιού της Θεσσαλονίκης;

Η Οθωμανική διοίκηση της Θεσσαλονίκης του Σαμπρή – πασά τη δεκαετία του 1860 αποφάσισε το γκρέμισμα των βυζαντινών τειχών της του λιμανιού πόλης για τρεις λόγους. Κατ αρχήν για λόγους υγιεινής – δεν έφτανε ο Θαλασσινός αέρας στη πόλη με αποτέλεσμα να υποφέρει ο πληθυσμός από διάφορες επιδημικές ασθένειες.

Παράλληλα υπήρχε το όραμα να δημιουργηθεί μια μεγάλη προκυμαία στην οποία θα μπορούσε να φιλοξενήσει πολλά περισσότερα πλοία από το μικρό λιμανάκι που υπήρχε μέχρι τότε.. Και ο τρίτος λόγος ήταν η ανάπτυξη του εμπορίου με τη δημιουργία καταστημάτων πάνω στο μέτωπο της παραλίας.

Μέχρι το 1873 κατεδαφίστηκαν και τμήματα του ανατολικού και δυτικού τείχους της πόλης που υπήρχε από την Εγνατία μέχρι τη θάλασσα. Αντιδράσεις στη κατεδάφιση των τειχών υπήρξαν κυρίως από τους Οθωμανούς στρατιωτικούς και τον πληθυσμό της πόλης.

Με τα υλικά από τη κατεδάφιση των τειχών έγινε η πρώτη επιχωμάτωση της παραλίας. Ο Σαμπρή-πασά πριν έρθει Θεσσαλονίκη ήταν διοικητής της Σμύρνης και είχε κατασκευάσει το 1866 τη νέα προκυμαία της Σμύρνης με το μηχανικό Ρόκκο Βιτάλι. Και όταν μετατέθηκε στη Θεσσαλονίκη κάλεσε τον ίδιο μηχανικό να κατασκευάσει και την προκυμαία της Θεσσαλονίκης.

Μαζί με τα τείχη καταστράφηκαν και χάθηκαν οι μεγάλες πύλες του τείχους.

Η ΝΕΑ ΠΑΡΑΛΙΑ

Η εγκατάσταση των κατοίκων της Θεσσαλονίκης έξω από τα νοτιοανατολικά τείχη, χρονολογείται πριν από τα 1890. Η ανατολική περιοχή, το 1885 είχε περισσότερους παράδρομους και μετρούσε 69 σπίτια και άφθονα χωράφια (Νεότερα μνημεία της Θεσσαλονίκης, Αλέκα Γερόλυμπου). Η συνοικία των εξοχών ή των Πύργων απλωνόταν από το Λευκό Πύργο ως τη Βίλα Αλλατίνι κατά μήκος της σημερινής λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας ως τις δαντελωτές ακρογιαλιές. Στην κάτω πλευρά της λεωφόρου οι επαύλεις ήταν πιο πολυτελείς με μεγάλα οικόπεδα που έφταναν μέχρι τη θάλασσα. Σχεδόν όλες κατέληγαν σε μικρές ιδιωτικές προβλήτες για τα μπάνια του καλοκαιριού, όπου έδεναν ιδιωτικές βάρκες, μια που η μετακίνηση γινόταν ενίοτε και μέσω θαλάσσης. Εκεί στεγάζονταν όλα τα προξενεία ως τον Μεσοπόλεμο, εκεί ζούσαν και οι μεγαλοαστοί της Θεσσαλονίκης (βιομήχανοι καπνέμποροι και επιχειρηματίες). Έλληνες και ξένοι αρχιτέκτονες, σαν τον Βιταλιάνο Ποζέλι, τον Πιέρο Αριγκόνι και τον Ξενοφώντα Παιονίδη, σπουδαγμένοι στην Ευρώπη και την Κωνσταντινούπολη, έχτισαν εδώ πολυτελείς βίλες για πλούσιους Εβραίους, Έλληνες, Τούρκους, Ντονμέδες (Εβραίοι που έγιναν Μωαμεθανοί) και Φραγκολεβαντίνους. Οι επαύλεις χρησιμοποιήθηκαν αρχικά σαν δεύτερος εξοχικός τόπος κατοικίας. Μετά την κατεδάφιση του ανατολικού τείχους και αργότερα την μεγάλη πυρκαγιά, οι εύποροι κυρίως πολίτες αναζητούσαν, πλέον, μόνιμες κατοικίες ανατολικά της πόλης. Χαρακτηριστικό στοιχείο της συνοικίας είναι, σε αντίθεση με το κέντρο της πόλης, ότι εδώ δεν υπήρχε διαχωρισμός ανά εθνικότητα όπως στις συνοικίες των χριστιανών, των εβραίων και των μουσουλμάνων. Τα κριτήρια ήταν καθαρά οικονομικά και κοινωνικά. Η δημαρχία συντάσσει το1888 το σχέδιο της συνοικίας. Το επίσημο όνομα της νέας συνοικίας κατά μήκος της δεντροφυτεμένης λεωφόρου είναι συνοικία Χαμιδιέ, αφού εκεί οδηγεί από το κέντρο η λεωφόρος Χαμιδιέ (σημερινή Εθνικής Αμύνης). Η ζωή εδώ κυλούσε παραμυθένια. Υπήρχαν μεγάλοι χώροι αναψυχής, εξαιρετικά εκπαιδευτήρια για τους γόνους των πλούσιων οικογενειών, ανθισμένοι και φροντισμένοι κήποι, καφενεία, ψαροταβέρνες στο κύμα της θάλασσας και αργότερα θερινά σινεμά. Η συνοικία ήταν τόπος μιας πολυεθνικής πολυπολιτισμικής δυτικόφιλης και «ανατολίτικης» ταυτόχρονα Θεσσαλονίκης από το τέλος του προπερασμένου αιώνα ως τον Μεσοπόλεμο.

Αρετσού

Η Αρετσού ήταν ελληνική παραλιακή κωμόπολη (η αρχαία Αρέθουσα, όπως πιστεύεται) που βρίσκεται στην είσοδο του Κόλπου του Ιζμίτ (Νικομήδεια), στη θάλασσα του Μαρμαρά. Ήταν λιμένας προσέγγισης των τουρκικών ατμοπλοίων "Μαχ-σουσέ" και υφίσταται σταθμός της σιδηροδρομικής γραμμής Χαϊντάρ Πασά - Βαγδάτης.

Από τους Αρετσιανούς πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, σχεδόν όλοι όσοι σχετίζονταν επαγγελματικά με τη θάλασσα, το 1924-1925 εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Καλαμαριάς. Η παραθαλάσσια έκταση από εκεί που βρίσκεται σήμερα το Παλατάκι του Κυβερνείου μέχρι τη μαρίνα της Αρετσούς ―τα λεγόμενα απολυμαντήρια― χρησιμοποιήθηκε ως χώρος αποβίβασης, απολύμανσης και αρχικής συγκέντρωσης προσφύγων. Εκεί υπήρχαν δύο παραπήγματα κοντά στην παραλία στα οποία γίνονταν η απολύμανση, για τα μεν ρούχα υπήρχε ο λεγόμενος κλίβανος και για τους ανθρώπους το λουτρό. Μετά οι πρόσφυγες στεγάστηκαν προσωρινά σε σκηνές κοντά στην παραλία ή προωθούνταν σε προσφυγικούς καταυλισμούς στο κέντρο της Καλαμαριάς. «Eίχαν σκοπό πρώτα οι ψαράδες να κάνουνε το Καραμπουρνάκι. Τότε η Αρετσού ήταν πιο μακριά, ακόμα πιο εγκαταλελειμμένη, αλλά επειδή φυσούσε πάντοτε βοριάς πολύς, ο Βαρδάρης ο λεγόμενος, δεν μπορούσαν τα καΐκια αυτά να τακτοποιηθούν εκεί πέρα και τα φέρανε εδώ, που είναι λιμάνι, και έκαναν εδώ την Αρετσού. Και κάνανε το αλιευτικόν Ρύσιο».

свернуть