گزیده درس هشت
در درس گذشته راجع به حقیقت رابطه‌ی علیت بحث گردید و گفته شد که در ابتدا ذهن انسان چنین می‌پندارد که در هنگام رابطه علیت پنج امر وجود دارد: علت، معلول، وجودی که علت به معلول می‌دهد، کاری که علت انجام می‌دهد و پنجمی گرفتن فعل از سوی معلول است. استاد در توجیه اهمیت این مسئله می‌فرماید: وقتی که این مسئله مورد دقت و بررسی قرار می‌گیرد تنها همین علت و معلول فرض می‌شود و امور سه‌گانه‌ای دیگر از امور ذهنی است. در ادامه استاد به راه یا راه‌های شناحت رابطه علیت پرداخته می‌پردازد و در ابتدا این پرسش مطرح می‌کند، رابطه‌ای که میان وجود مستقل و وجود رابط وجود دارد، آیا این رابطه در تمام روابط علی و معلولی وجود دارد یا نه؟ در جواب می‌فرماید: این رابطه به علت ایجادی و معلول آن اختصاص دارد. استاد در تداوم آن سئوال، این پرسش را مطرح می‌کند که از کدام راه می‌توان ثابت کرد که یکی علیت ایجادی دیگری است و دیگری معلول آن است؟ در جواب می‌گوید به طور کلی برای شناخت رابطه علیت سه راه وجود دارد: اوّل، علم حضوری در مورد آنچه در دایره‌ی نفس و پدیده‌های روانی تحقق می‌یابد. دوّم، برهان عقلی محض در مورد علت‌های ماوراء طبیعی و سومی برهان عقلی مبتنی بر مقدمات تجربی در مورد علت و معلول‌های مادی است.
کلیدواژه: بررسی راه شناخت رابطه علیت.

свернуть