18 aprel Beynəlxalq abidələr və Tarixi yerlər Günüdür. Bu gün bütün dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da qeyd olunur. Ölkəmizdə 6500-ə yaxin abidə var ki, bunlar da beynəlxalq, ölkə və yerli əhəmiyyətli abidələrdir. Təkcə Cənub bölgəsində belə abidələrin sayı kifayət qədərdir və kəndlərdə, hətta yaşayış olmayan ərazilərində belə arxeoloji tədqiqata ehtiyacı olan yerlər mövcuddur. Elə bu məqsədlə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu bölgədə genişmiqyaslı tədqiqatlara başlayıb. Bu barədə CTV-yə Azərbaycan Milli Elmlər akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun böyük elmi işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Anar Ağalarzadə məlumat verib.
Anar Ağalarzadə - AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun böyük elmi işçisi
“2014-cü ildən başlayaraq Azərbaycanın Cənub bölgəsində xüsusi ilə Yardımlı rayonunda Tunc dövrünə aid kurqan və daş qutu tipli qəbrlərdə tədqiqatlara start verilib. Məqsəd o dövrdə Azərbaycanın Cənub bölgəsində tunc,erkən dəmir dövrü, ibtidai icma quruluşu cəmiyyətlərinin tarixini tədqiqata cəlb etməkdir.”
Cənub rayonlarından təkcə Cəlilabadda 100-dən artıq tarixi abidə var ki, bunlardan da 50-si dövlət qeydiyyatına alınıb. 2006-cı ildən etibarən AMEA-nın Cənub Arxeoloji Ekspedisiya Qrupu tərəfindən dövlət qeydiyyatına alınan abidələrin sayı artırılaraq 70-ə çatdırılıb. Bunlardan da Əliköməktəpə və Mişarçay abidələri dünya əhəmiyyətlidir. Bundan başqa hazırda rayonda arxeoloji qazıntıya ehtiyacı olan abidələr var ki, həmin ərazilər tədqiqatçıların yolunu gözləyir.
Ələskər Mirzəzadə - tarixçi-müəllim
“Qazan köşkü, Cəngitəpə, Qoşatəpə, Xudutəpə, Qurudərə və 10-a yaxın abidələrimiz var ki, onların öyrənilməsinə çox böyük ehtiyac var.”
Anar Ağalarzadə - AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun böyük elmi işçisi
“Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu özünün planına əsasən həmin ərazilərdə məqsədli şəkildə tədqiqat aparmağı həyata keçirəcəkdir.”
Həmçinin Cəlilabadda əkin sahələrinin şumlanması zamanı tarixçilər tərəfindən aşkarlanan bir neçə maddi-mədəniyyət nümunələri var ki, bunların içərisində e.ə 7-ci minilliyə aid edilən mərmər qab rayonun tarixini 2000 il bundan əvvələ aparıb çıxarır. Həvəskar tədqiqatçı Rza Rzayev deyir ki, rayonda bir neçə abidənin öyrənilməsinə ehtiyac var.
Rza Rzayev - tarixçi-müəllim
“Cəlilabaddın Türkelli kəndində Xanagah türbəsi mövcuddur. Bu türbə 14-cü əsrə aid olan sufizimlə bağlıdır. Yaxşı olardi ki, bu abidə bərpa edilsin.”
Gənc alim Anar Ağalarzadə isə deyir ki, abidələrin aşkar olunması Milli Elmlər Akademiyasının səlahiyyətlərinə aid olsa da onların qorunması işini digər bir qurum həyata keçirir.
Anar Ağalarzadə - AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun böyük elmi işçisi
“Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm nazirliyi və yerli şöbələri. Xüsusi ilə də Abidələrin Mühafizəsi üzrə Dövlət Xidməti olan yeni yaradılmış qurum var.”
Vamiq Babayev - Tarix və Mədəniyyət Abidələri üzrə baş mühafizəçi
“Hal-hazırda Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm nazirliyi yanında mədəni irsin qorunması inkişafı və bərpası üzrə dövlət xidmətinin rəyi nəzərə alınır.”
Bildirək ki, Yardımlı rayonunda olan Dərəkeçmə, Sarıbulaq və Komanı yaylaqları ərazisində tunc dövrü, ibtidai icma quruluşu cəmiyyətlərinin tarixinin araşdırılması AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun qarşısına qoyduğu əsas məqsədlərdəndir.
