Tο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1882 από την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος (ΙΕΕΕ). Αντικείμενό του είναι η ιστορία του νεότερου Ελληνισμού, από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η προβολή της πολιτικής, κοινωνικής και πνευματικής εξέλιξης του Ελληνισμού από την περίοδο της Τουρκοκρατίας έως τη σημερινή εποχή.
Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο λειτουργεί και ως κέντρο έρευνας της νεότερης Ελληνικής Ιστορίας. Από το 1960 το Μουσείο στεγάζεται μόνιμα στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής στην οδό Σταδίου (πλατεία Κολοκοτρώνη). Στο ίδιο κτήριο στεγάζονται το Αρχείο Ιστορικών Εγγράφων, η βιβλιοθήκη και το φωτογραφικό αρχείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος.
Στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία έχει περιέλθει, από το 1979, το αρχοντικό του Λάζαρου Κουντουριώτη στην Ύδρα. Από το 2001 οργανώθηκε και λειτουργεί εκεί παράρτημα του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.
