Խորհրդակատարներ՝
Տեր Առնակ, Տեր Դավիթ քահանաներ և դպրաց դաս։
Տոն Սուրբ Աստվածածնի վերափոխման։
Երեկոյան ժամերգությունը Գիշերայինի և Առավոտյանի հետ կազմում է ժամերգությունների երեք գլխավոր ժամապահերը: Երեկոյան ժամերգությունն ամենօրյա է, ամբողջ տարվա մեջ չի կատարվում միայն Ավագ Շաբաթ օրը: Սբ. Ներսես Շնորհալու հրահանգով սովորություն է եղել Երեկոյան ժամերգությունից առաջ Յայսմաւուրք կարդալ: Երեկոյան ժամերգությունը կատարվում է մայրամուտից առաջ «Ի դէմս Որդւոյն Աստուծոյ, որ էջ ի խաչէն եւ պատեալ պաստառակալաւ՝ եդաւ ի գերեզմանի»: Այս ժամն Աստվածորդու թաղման խորհուրդն ունի, որովհետև Հովսեփ Արիմաթիացին այդ ժամին իջեցրեց Հիսուսի մարմինը խաչի վրայից և դրեց գերեզմանի մեջ:
Ինչպես մյուս ժամերգությունները Երեկոյանը ևս սկսվում է «Հայր մեր»-ով: Այս ժամերգությունը երկու տեսակ հանդիսավորությամբ է կատարվում. առաջինը՝ մինչև «Համբարձի» շարականը, որ միշտ անփոփոխ է, և երկրորդը՝ «Համբարձի»-ից հետո, որ փոխվում է ըստ օրվա պատշաճի:
«Հայր մեր»-ին հաջորդում է Երեկոյան ժամերգության կորիզը՝ «Ես առ Աստուած կարդացի» (Սաղմոս 54:17) մաղթանքը, ապա՝ երկու փոխեր՝ «Խոնարհեցո» (Սաղմոս 85:1-16) և «Ապրեցո զիս, Տէր» (Սաղմոս 139:1-14, 140:1-10, 141:1-8): «Խոնարհեցո» սաղմոսով խնդրում ենք գթասիրտ, ողորմած, համբերատար և ճշմարիտ Աստծուց պահպանություն և զորություն, որպեսզի կարողանանք հաղթահարել սատանայական փորձությունները: Իսկ «Ապրեցո» սաղմոսով խնդրում ենք Աստծուն ազատելու մեզ չարից: Ըստ եկեղեցական ավանդության՝ «Խոնարհեցո» և «Ապրեցո» փոխերը նախաստեղծների աղոթքն է ուղղված ողորմած Աստծուն: «Խոնարհեցո» սաղմոսն ասված է Ադամի կողմից հետևյալ խորհրդով՝ ինչպես հիվանդը բժշկի ունկնդրությունն է խնդրում իր ցավը նրան հայտնելու, այսպես էլ նախահայրը, հոգևոր հիվանդությամբ շաղախված, աղերսում է Աստծուն, որ լսի իր ձայնը, առողջարար դեղ շնորհի, բժշկի իրեն հիվանդությունից ու չարի հարվածներից: Իսկ «Ապրեցո»-ն Եվայի կողմից է ասվում, որովհետև, երբ Տերը հարցնում էր նրան պտղի ճաշակման մասին, նա օձին պատճառ բերելով կամեցավ արդարանալ, բայց դատապարտվեց: Ուստի «Ապրեցո» սաղմոսով խնդրում է ազատել իրեն չարից և դատապարտությունից:
Այս սաղմոսները հնում երգվել են դաս առ դաս: Հետագայում սկսել են կարդացվել ատյանում երկու դպիրի կողմից:
«Խոնարհեցո» և «Ապրեցո» «Փոխերի» միջև «Փառք քեզ, Աստուած, փառք քեզ, յաղագս յամենայնի Տէր, փառք քեզ» փառաբանական մաղթանքն է, որ կապում է երկու «Փոխեր»-ը միմյանց: Այս մաղթանքը վերագրվում է Ոսկեբերանին: Վերոնշյալ «Փոխեր»-ը իրենց հաջորդող շարականները չունենալով, մնացին հաստատուն և ամբողջականորեն ընթերցվում են:
Շատ սաղմոսների պարագային մեկ երկու տուն սաղմոսի ընթերցելուց հետո երգվում է շարական: Սաղմոսներն որոշ պարագաների լռեցին և փոխարինվեցին շարականներով: Տարին մեկ անգամ Ծաղկազարդի երեկոյան «Դռնբացէք»-ի ժամերգության ժամանակ «Խոնարհեցո» և «Ապրեցո» փոխերն ընթերցվում են շարականների հետ միասին:
«Խոնարհեցո» և «Ապրեցո» սաղմոսներին հաջորդում է «Օրհնեալ Տէր» փառաբանական մաղթանքը, իսկ եթե կիրակնամուտ է, երգվում է «Լոյս զուարթ»-ը՝ ի հշատակ Քրիստոսի հարության: Մեծ պահքի կիրակնամուտ օրերին «Լոյս զուարթ»-ը թիվ է ասվում՝ իբրև մաղթանք: Այն կոչվում է նաև «Երգ կիրակնամտից կամ Օրհնություն ճրագաց», որովհետև երգը զուգադիպում էր եկեղեցում երեկոյան ճրագ վառելու պահին: Մեր նախնիները նաև սովորություն ունեին կիրակնամուտին Երեկոյան ժամերգությունից հետո իրենց տան ճրագը եկեղեցուց վառել և այն տուն տանել իբրև օրհնություն: Բացի սովորական շաբաթ օրերից, այս երգն երգվում է նաև Տյառնընդառաջի նախատոնակին, փետրվարի 13-ի երեկոյան, ինչպես նաև Աստվածհայտնության ճրագալույցին, եթե կիրակնամուտ է:
«Լոյս զուարթ» երգը հունական ծագում ունի և վերագրվում է Սեբաստիայի եպիսկոպոս Աթանագինեսին: Հունարենեից թարգմանել է Սբ. Հովհան Մանդակունին:
Երեկոյան ժամերգության առաջին քարոզն է «Հասեալքս ի ժամ երեկոյիս»-ը, որը ինչպես Առավոտյան «Երկրպագեմք» քարոզը, տարբերվելով սովորական քարոզներից իր ոճով, ավելի աղոթք է կամ մաղթանք: Քարոզով գոհություն է մատուցվում Աստծուն, որ խաղաղությամբ հասցրել է մեզ երեկոյան ժամին: Քարոզին հաջորդում է նույնանուն գոհաբանական համառոտ մի մաղթանք:
Քարոզաղոթքին հաջորդում են մեսեդիներ՝ ըստ տոնի: Մեսեդի հունարեն նշանակում է միջանկյալ սաղմոս, հոգևոր երգ, միջներգություն:
Մեսեդին հատուկ է Երեկոյան ժամերգությանը: Այն բաղկացած է երկու համար սաղմոսից՝ ըստ օրվա հիշատակության կամ խորհրդի: Բոլոր մեսեդիները ավարտվում են 140-րդ սաղմոսի երկրորդ տողով (Ուղիղ եղիցին աղօթք իմ), որ չորս մասի է բաժանվում և սղված կոչվում է «Ուղղեցի»: Մեսեդիները երեք տեսակ են՝ տերունի, սրբոց և պահոց:
Մեծ Պահքին մեսեդիներից անմիջապես հետ ընթերցվում են հատվածներ Հին Կտակարանից, ապա «Ուղիղ եղիցին»:
Աղվյուր՝ surbzoravor.am
#ժամերգություն #եկեղեցի #երեկոյանժամերգություն
#սուրբգրիգորլուսավորիչ #տերառնակ #տերդավիթ #դպիր #քահանա
