دکتر محمد مصدق (۱۸۸۲-۱۹۶۷) یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ معاصر ایران است. او به‌عنوان یک سیاستمدار، حقوق‌دان و نخست‌وزیر ایران شناخته می‌شود که نقش کلیدی در ملی کردن صنعت نفت ایران و مبارزه با استعمار داشت.

اوایل زندگی و تحصیلات

محمد مصدق در ۲۹ اردیبهشت ۱۲۶۱ در تهران به دنیا آمد. خانواده او از طبقه اشراف و دیوانی بودند؛ مادرش نجم‌السلطنه از خانواده قاجار بود و پدرش میرزا هدایت‌الله وزیر دفتر، مقام دولتی بالایی داشت. مصدق تحصیلات ابتدایی خود را در ایران به پایان رساند و سپس برای ادامه تحصیل به اروپا رفت.

او ابتدا در رشته حقوق در فرانسه تحصیل کرد و سپس دکترای خود را از دانشگاه نوشاتل سوئیس گرفت. بازگشت او به ایران با هدف خدمت به کشور همراه بود و همین تحصیلات آکادمیک در غرب، تأثیر عمیقی بر دیدگاه‌های سیاسی و اصلاح‌طلبانه او گذاشت.

ورود به سیاست

مصدق در دوران جوانی به مجلس شورای ملی راه یافت و با توجه به تسلطش بر حقوق و سیاست، توانست جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. او به‌شدت به حاکمیت قانون و مشروطیت پایبند بود و از مخالفان سرسخت استبداد داخلی و استعمار خارجی به‌شمار می‌رفت.

ملی شدن صنعت نفت

مهم‌ترین دستاورد سیاسی مصدق، ملی کردن صنعت نفت ایران بود. او با رهبری جبهه ملی ایران و به‌عنوان نخست‌وزیر در سال ۱۳۲۹، تلاش کرد تا نفت ایران را از کنترل شرکت نفت انگلیس و ایران (APOC) خارج کند. این اقدام تاریخی، موجب خشم بریتانیا و آمریکا شد و به بحران سیاسی بزرگی انجامید.

مصدق در این مسیر از حمایت گسترده مردم برخوردار بود، اما تحریم‌های اقتصادی و فشارهای خارجی به مشکلات اقتصادی کشور دامن زد.

کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲

اقدام مصدق برای ملی کردن نفت، دشمنی شدید بریتانیا و آمریکا را برانگیخت. در نهایت، با طرح‌ریزی سرویس‌های اطلاعاتی این کشورها (سیا و ام‌آی۶)، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ رخ داد. این کودتا منجر به برکناری مصدق از قدرت و بازگشت حکومت استبدادی شاه شد.

سال‌های پایانی زندگی

پس از کودتا، مصدق محاکمه و به سه سال زندان محکوم شد. پس از آزادی، او به روستای احمدآباد تبعید شد و تا پایان عمر در آنجا تحت نظر بود. دکتر مصدق در ۱۴ اسفند ۱۳۴۵ درگذشت و طبق وصیتش در احمدآباد دفن شد.

میراث مصدق

مصدق نماد مبارزه با استعمار و استبداد در تاریخ ایران باقی مانده است. او با تاکید بر استقلال سیاسی و اقتصادی کشور، الهام‌بخش بسیاری از جنبش‌های ملی‌گرایانه در جهان شد. مبارزات او نشان‌دهنده اهمیت حاکمیت ملی و مقاومت در برابر نفوذ خارجی است.

свернуть