«Զարթոնք» անսամբլի կատարմամբ հայ ժողովրդական «Խորոտիկ» երգն է: Մենակատար՝ Հարություն Հարությունյան:
Այս երգի հերոս տղան երգում է, որ գիշերվա այն ժամին, երբ Խալդը արդեն դուրս էր եկել, ինքը, աղջկա սիրուց, դուրս էր եկել տանից ու սկսել թափառել: Ըստ որոշ ուսումնասիրողների՝ Խալդը հնագույն ժամանակներում եղել է հայոց գերագույն աստվածը, շատերը նրան նույնացնում են Հայկի հետ։ Սակայն պատմական գիտությունների դոկտոր Սարգիս Պետրոսյանը Խալդիին և Հայկին համարում է բոլորովին տարբեր անձեր։ Եթե ընդունելու լինենք այն առաջին վարկածը, կարելի է այսպիսի հետևություն անել․ հնում հայերի մոտ Հայկի անունով է կոչվել այսօր Օրիոն անունով հայտնի աստղային համաստեղությունը: Դրա կենտրոնական մասում ուղիղ գծի վրա երևում է երեք աստղ, որոնք կազմում են նրա «գոտին»: Հին հայերը դրանցից յուրաքանչյուրին տվել են առանձին անուններ՝ Շամփուրք Հայկի, Քար և Կշեռք:
Համաստեղությունը տարվա տարբեր եղանակներին հայոց երկնքում երևում է գիշերվա տարբեր ժամերին, և տղան, ասելով, որ տանից դուրս էեկել Խալդի հետ միասին, ընդգծում է, թե որքան ուշ ժամի է ինքն ընկել սար ու ձոր: Ապա դիմում է լուսնյակին, խնդրելով բարև տանել Մշո ու Սասնա կողմերում ապրող իր յարին:
Երգի հաջորդ հատվածներից իմանում ենք, որ տղան ուխտել է ամեն գիշեր թափառել դրսում այնքան ժամանակ, մինչև կամուսնանա իր յարի հետ: Հիմա իրեն կարծես տնից դուրս է քշում միայնությունը, իսկ երբ իր սիրելին կողքին լինի, կմնա տանը՝ վայելելու նրա ներկայությունը:
Հետո, կարծես, տղան հեռվում, լուսնի շողերի տակ, նշմարում է աղջկա սիրելի կերպարանքը, որ արագ-արագ քայլում է դեպի իրեն: Ինչպես երևում է, նա էլ է փախել միայնությունից ու քայլերն ուղղել դեպի տղայի գյուղը: Եվ տղան սրտացավորեն կանչում է նրան ու խնդրում՝ արագ-արագ չքայլել, որպեսզի կոշիկները չմաշվեն քարքարոտ ճամփեքին, նա չմնա ոտաբոբիկ ու ոտքերը ցավեցնի այս ու այնտեղ բուսած փշերով:
Վերջում, ինչպես կարելի է ենթադրել, ջահել սիրահարները միմյանց են հասնում, լուսնի շողերի ներքո գրկում իրար, և տղան մեղմիկ շշնջում է աղջկա ականջին, թե «տեսա՞ր՝ քեզ համար ինչ վիճակում եմ հայտնվել: Բայց էլի պատրաստ եմ հանուն քո սիրո ընկնել սար ու ձոր»:
Երգի խոսքերը՝

Գիշեր Խալդը դուրս էկավ,
Լուսնակ անուշ կը ցոլեր,
- Լուսնակ ախպեր, ո՞ւր կէրթաս:
- Կէրթամ վեր Սասնա սարին:
- Կէրթաս վեր Սասնա սարին,
- Բարև տանիս իմ յարին՝
Խորոտիկ, նազերով
Իմ յարն է նազերով,
Սազերով, սոլերով:
Շուտ-շուտ մը քելը, խորոտիկ,
Կը մաշի սոլիկ, խորոտիկ,
Կը մնաս բոբիկ, խորոտիկ,
Փուշ չընկնի տոտիկ, խորոտիկ,
Իմ սըրտին մոտիկ, խորոտիկ:
Խորոտիկ, խորոտիկ, խորոտիկ,
Քու ուխտիդ խաթեր, խորոտիկ,
Գիշեր դուրս էկա, խորոտիկ
Լուսնակը կիսով գիքա,
Վըր Մըշու սարին գիքա,
Վըր Սասնը սարին գիքա,
Վըր ուխտի ճամփին գիքա:
Քու ուխտիդ խաթեր, խորոտիկ,
Քու Աս(տ)ծու սիրուն, խորոտիկ,
Պագ մը ի տաս դու լուսնկան,
Պագ մը չի տաս դու լուսնկան,
Կը ծռիմ, կը ծռիմ, խորոտիկ:

Զիս հասցուցիր էս հալին,
Զիս քոռցուցիր մըջ լալուն,
Ես քու սիրուն հըմալ իմ,
Ինչ մեղրամոմդ եմ գոլում:
Կերթամ կ'ընկնիմ սարերին,
Կերթամ կ'ընկնիմ ձորերին,
Կերթամ կ'ընկնիմ չոլերին,
Խառնվիմ էլման ջըրերին,
Զարկվիմ պետ-պետ քարերին,
Քու սիրու խաթըր, խորոդիկ:
Կը կորիմ, կը կորիմ:
Խորոդիկ, խորոդիկ:

свернуть