تمامی پدیده‌هایی که ما را در محاصرهٔ خود دارد، جز اشیایی نِسبی نیست و چیزی نمی‌تواند مطلق گردد و همه چیز با نسبیت که البته قضاوت ذهن است، محصور شده است؛ مگر مرتبه‌ای مطلق که نه اسمی دارد نه رسمی و چنین وجودی به سخن و قاعده نمی‌آید. بنابراین منطق ناچار از پذیرش نسبیت ذهنی در حوزهٔ واقعیت‌ها و ارج نهادن منطق فازی است و آن‌چه فقط ارزش صدق و درستی دارد، حقیقت است و علمِ نفس نیز جز تعینی نفسانی ناظر به همین واقعیت‌های نسبی ذهنی و تلاش برای تصور درست و تصدیق مبتنی بر آن‌ها نیست. حقیقت چون مطلق است، قابل تصور نیست و به مفهوم نمی‌آید. تصور تنها پدیده‌های مرکب و مقید را در مجموعهٔ خود دارد و همین امر، علم را امری نسبی و محدود می‌گرداند. نسبیت وصف متن حقیقت که متن واقع است نمی‌باشد.
منبع: علوم و نظرگاه‌های شاخص
آیت الله محمدرضا نکونام
