Ο αστερισμός Ιππάριον
του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου, συγγραφέα
ΓΕΝΙΚΑ: Το Ιππάριον [Λατ. Equuleus, συντ. Equ] είναι ένας μικρός βόρειος αστερισμός, γνωστός από την εποχή του Πτολεμαίου. Έχει έκταση μόλις 71,6 τετ. μοίρες [προτελευταίος σε έκταση αστερισμός, μεταξύ των 88 επισήμων] και συνορεύει με τους αστερισμούς: Πήγασο, Δελφίνα και Υδροχόο. Είναι πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 90° Βόρεια έως και 77° Νότια. Στην Ελλάδα είναι αμφιφανής.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Ο Γεμίνος ο Ρόδιος, διασώζει ότι ο Ίππαρχος επιννόησε το Ιππάριο, που μέχρι τότε αποτελούσε τμήμα του αστερισμού Δελφίνα. Η σημερινή του ονομασία σημαίνει αλογάκι ή πουλάρι. Ο Πτολεμαίος το κατέγραψε ως Ίππου Προτομή, ενώ αργότερα έγινε λατινιστί, Equus primus/prior, το «άλογο που προηγείται» του μεγάλου φτερωτού αλόγου των ουρανών, του Πηγάσου. Η πολύ μικρή έκταση του αστερισμού κυριάρχησε όμως τελικά στην επίσημη ονοματοδοσία, με κάποιες σχετικές παραλλαγές: Equulus, Equiculus, Equus Minor. Η ιδέα του Πτολεμαίου περί του ατελούς της μορφής του αστερισμού, επαναλαμβάνεται στα ονόματα: Equi Sectio, Equi Praesectio, Sectio Equina, Sectio Equi Minoris, Semi-perfectus, Praesegmen. Στο αστρονομικά έργο Αλμαγέστη [1551], καταγράφεται ως Praecisio Equi («λεπτομέρεια ίππου»). Οι Άραβες ακολουθώντας τον Πτολεμαίο απεκάλεσαν το Ιππάριο, Al Kitah al Faras (Τμήμα Αλόγου) και Al Faras al Thani, το Δεύτερο άλογο, εννοώντας τις μικρότερες διαστάσεις, ή τη μεταγενέστερη επινόησή του ως αστερισμού. Ακόμη, τον ονόμαζαν και Al Faras al Awwal (το Πρώτο άλογο) γιατί ανατέλλει πριν από τον Πήγασο. Για τους Ινδούς το Ιππάριον ήταν απλώς ένας ακόμα από τους Acvini (καβαλάρηδες). Το ιππάριο μυθολογικά ταυτίσθηκε με τον Κέλερη, αδελφό ίππο του Πηγάσου που δώρισε ο Ερμής στον Κάστορα, ή τον Κύλλαρο, που έδωσε η Ήρα στον αδελφό του προηγουμένου, Πολυδεύκη. Για άλλους συγγραφείς το Ιππάριον συμβόλιζε το άλογο που βγήκε μέσα από τη γη καθώς χτύπησε ο θεός Ποσειδώνας με την τρίαινά του όταν συναγωνίσθηκε με την Αθηνά γαι την πρωτοκαθεδρία της Αθήνας.
ΦΩΤΕΙΝΟΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Ο αστερισμός έχει μόνο 16 ορατούς [φ.μ. ≤ 6,5], αστέρες. Ο αστέρας α Ιππαρίου, παρόλο που είναι μάλλον αμυδρός [φαινόμενο μέγεθος 3,92], ωστόσο έχει το δικό του όνομα: Κιτάλφα. Ο δ Ιππαρίου είναι τριπλός αστέρας με συνολικό φ.μ. 4,49. Ο ε Ιππαρίου, επίσης τριπλός αστέρας, με φ.μ. 6,0, 6,3 και 7, για τα τρία του μέλη, έχει συνολικό φαινόμενο μέγεθος 5,23.
ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ: Οι αμυδροί γαλαξίες NGC 7015 και 7046 (φ.μ. 12,5) και βρίσκονται πολύ κοντά στο βόρειο και στο νότιο σύνορο του αστερισμού αντιστοίχως.
Konstantinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon
