"Powrót Miasta" - multimedialny przewodnik po warszawskim Grzybowie, to projekt Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, który po raz pierwszy przedstawia kompleksowo dzieje Grzybowa. Prezentuje pasjonującą historię tego nieco zapomnianego fragmentu centrum Warszawy, które w XIX wieku z peryferiów o jeszcze wiejskim charakterze przeistoczyło się w nowoczesne miasto.
II wojna światowa odcisnęła trwałe, wciąż jeszcze niezatarte piętno na okolicach Grzybowa. Ten fragment miasta należał do tych, które najbardziej ucierpiały w wyniku niemieckich bombardowań już we wrześniu 1939 r.
W getcie dla ludności żydowskiej, utworzonym zarządzeniem niemieckiego okupanta w październiku 1940, panowały straszliwe warunki bytowe. Przeludnienie, głód i choroby były przyczyną śmierci 92 tys. Żydów, spośród 450 tys. stłoczonych za murami getta. W trakcie prowadzonej od lipca do września 1942 r. akcji likwidacyjnej 300 tys. mieszkańców getta zostało wywiezionych do obozu zagłady w Treblince i zamordowanych w komorach gazowych. Po stłumieniu powstania w getcie w maju 1943 wojska niemieckie dokonały ostatecznej eksterminacji jego mieszkańców, a budynki zrównały z ziemią. Na północ od Placu Bankowego cała dzielnica została obrócona w kamienno-ceglaną pustynię.
PAST-a i sąsiadujące budynki przy ulicy Zielnej były miejscem zaciekłych walk w trakcie Powstania Warszawskiego. „Szwedzka wieża” PAST-y zdobyta przez powstańców 20 sierpnia 1944 r. została utrzymana w ich rękach do końca, czyli do kapitulacji powstania 3 października 1944 r. Ceną były ogromne zniszczenia
budynków samej PAST-y jak i Grzybowa. Po upadku powstania, na rozkaz Heinricha Himmlera o całkowitym zniszczeniu Warszawy, wojska niemieckie przystąpiły do palenia, burzenia i wysadzania całych kwartałów. Do stycznia 1945 zniszczonych zostało ponad 30% zabudowy lewobrzeżnej Warszawy. Gdy dodać do tego straty powstałe w sierpniu i wrześniu 1944 oraz zniszczenia, do których doszło w wyniku oblężenia miasta we wrześniu 1939 roku i zagłady warszawskiego getta w maju 1943, okazuje się, że wojna przyniosła zniszczenie 84% zabudowy lewobrzeżnej Warszawy.

свернуть