Ο αστερισμός Γλύπτης
του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου

ΓΕΝΙΚΑ: Ο Γλύπτης, [Λατ. Sculptor, Scl], που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1763 από τον Lacaille, είναι ένας νότιος αστερισμός. Συνορεύει με τους εξής αστερισμούς: Κήτος, Υδροχόος, Νότιος Ιχθύς, Γερανός, Φοίνιξ και Κάμινος. Έχει έκταση 474,8 τετ. μοίρες [36ος σε έκταση αστερισμός μεταξύ των 88 επισήμων]. Είναι πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη από 50° Βόρεια έως και το Νότιο Πόλο. Παρά το γεγονός ότι βρισκεται ολόκληρος στο νότιο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, ο Γλύπτης είναι ορατός στο σύνολό του από την Ελλάδα, τις νύχτες από τον Σεπτέμβριο ως τον Ιανουάριο [αμφιφανής].
ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Ο LaCaille τον απεκάλεσε αρχικώς “l' Atelier du Sculpteur”, δηλαδή το ατελιέ του γλύπτη! Ο Αμερικανός αστρονόμος Elijah Burritt στο βιβλίο του Geography of the Heavens και στον σχετικό άτλαντά του [1833], τον μετέτρεψε στα λατινικά ως Officina Sculptoria ή Apparatus Sculptoris. Δεν υπάρχει σε όλο τον αστερισμό αστέρας φωτεινότερος του τέταρτου μεγέθους, και έτσι κανένας δεν έχει ιδιαίτερο όνομα.
ΟΙ ΦΩΤΕΙΝΌΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Ο αστερισμός έχει 52 ορατούς [φ.μ.≤ 6,5] αστέρες. Οι α, γ και δ Γλύπτου έχουν αντίστοιχα φαινόμενο μέγεθος, 4,31, 4,41 και 4,57. Ο β Γλύπτου έχει φαινόμενο μέγεθος 4,37 [λευκός υπογίγαντας], και παρουσιάζει φασματικές γραμμές σπάνιων στοιχείων, όπως υδραργύρου, μαγγανίου και ευρώπιου. Ο η είναι ερυθρός γίγαντας με φ.μ. 4,81.
ΑΛΛΑ ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ: Ο αστέρας R Γλύπτου είναι ένας μεταβλητός τύπου Μira αστέρας με φαινόμενο μέγεθος που κυμαίνεται από 5,0 ως 9,0. Έχει περίοδο 370 ημέρες ενώ φασματοσκοπικώς αποδεικνύεται σε τύπο αστέρα άνθρακα, πράγμα που τον καθιστά έναν από τους πιο ερυθρούς αστέρες στον ουρανό. Ο ορατός και με κιάλια αστέρας (κίτρινος νάνος, όπως και ο Ήλιος) HD 6434 [φ.μ.7,72], έχει ένα εξωηλικό πλανήτη, 153 φορές μεγαλύτερο από τη Γη, που περιστέρεφεται γύρω του με περίοδο περιφοράς 22 ημέρες και 2 ώρες, σε μια μέση απόσταση από αυτόν ίση με 0,15 αστρ. μονάδες [AU] ή 22,4 εκτ. χλμ. Το σύστημα αυτό απέχει από τη Γη 131,5 έ.φ. Ένα αραιό ανοικτό σμήνος, το Blanco 1, φαίνεται στον ουρανό με τριπλάσια διάμετρο από την πανσέληνο, έχει φαινόμενο μέγεθος 4,5 και περιλαμβάνει τον αστέρα ζ Γλύπτου. Μακριά από το γαλαξιακό επίπεδο ο Γλύπτης, είναι πλούσιος σε άλλους γαλαξίες, όπως: ο NGC 55 [φ.μ. 7,9], στα σύνορα με τον Φοίνικα, του οποίου ο τύπος είναι μάλλον ραβδωτός σπειροειδής ή, κατ' άλλους, ανώμαλος, και οι εξίσου φωτεινοί σπειροειδείς NGC 253 και NGC 300, όλοι ορατοί και με μικρό τηλεσκόπιο. Η αιτία είναι ότι βρίσκονται σχετικώς κοντά μας, περί τα 7 εκατομμύρια έτη φωτός, καθώς ανήκουν στην Ομάδα του Γλύπτη ή Νότιου Γαλαξιακού Πόλου, μία Ομάδα γαλαξιών, γειτονική της δικής μας Τοπικής Ομάδας. Αντιθέτως, ο γαλαξίας Νάνος του Γλύπτου (Sculptor Dwarf), που ανήκει στην Τοπική Ομάδα, απέχει από τη Γη μόλις 280.000 έτη φωτός! Το σχήμα του είναι σφαιροειδές-ελλειπτικό. Πολύ πιο μακριά [400.000.000 ε.φ.] από τη Γη, βρίσκεται το γαλαξιακό σμήνος Abell 4038 με φωτεινότερους γαλαξίες τους αλληλοεπιδρώντες IC 5358 και PGC 72437 [φ.μ.13]. Τέλος ορατός στον Γλύπτη είναι κι ο γαλαξίας "Cartwheel Galaxy" («Τροχός άμαξας»), που βρίσκεται 400 ως 500 εκατ. έ. φ. μακριά μας.
Konstantinosa.oikonomou@gmaail.com

свернуть