اصلاح مال نخستین قدم برای فتح قله‌های معنوی است.
وصول به غیب و سلوک دارای سه مرحله و سه مقطع تحصیلی و عملیاتی است: یکم، شریعت‌گرایی و آگاهی از شریعت و عمل به آن، دوم، طریقت‌روی، سوم، رسیدن به حقیقت و حقیقت‌مداری.
سالکی که در مرتبهٔ نخست است وظیفهٔ حفظ احکام و مراعات آداب و فصاحت در بیان و مرتب و منظم سخن گفتن و پوشیدن لباس نظیف و حفظ آداب درست اجتماعی را دارد.
اصلاح مال و نیکو کردن آن، به معنای به دور داشتن مال از شبهه و حرام و به تعبیری دیگر «حلال درمانی» است.
مومن باید همانند افراد چاق که برای رژیم لاغری آب درمانی می‌شوند، حلال درمانی داشته باشد. هر عبادت و ریاضتی بدون حلال درمانی جواب نمی‌دهد و نتیجه‌ای به دست نمی‌دهد و سودی ندارد.
عبادت و ریاضت بدون حلال درمانی همانند ریختن آب در باک خودرو به‌جای بنزین است. کسی که حلال درمانی ندارد رسوب پیدا می‌کند. اصلاح مال یعنی بررسی طریق به دست آوردن مال که آیا شرعی است یا خیر؟ آیا مال خمس و حق امام یا زکات و حق ضعیفان و فقیران در مال وی وجود دارد یا نه؟ وجود مال حرام در زندگی همانند انفجار بمبی در آن خانه است و انسان را به نابودی می‌کشاند و زن و فرزند را فاسد می‌سازد. بسیاری از گرفتاری‌های امروز مردم به خاطر لقمه‌های آلوده است. گرفتاری‌های مالی یا به سبب این است که پول از طریقی شرعی به دست نیامده یا در صورتی که طریق کسب آن شرعی است در جای خود هزینه نمی‌شود یا تنها انباشته و ذخیره می‌شود و در جایی هزینه نمی‌شود. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: خداوند بندگان را به چیزی نمی‌آزماید که بر آنان از هزینه‌کردن پول شدیدتر و سخت‌تر باشد: «ما بلا اللّه العباد بشیء اشدّ علیهم من إخراج الدرهم»( الخصال، ص ۸٫).
خداوند برای بندگان امتحانی بالاتر از این قرار نداده که آنان پول را به‌درستی و در جای خود و به اندازه هزینه کنند و نه امساک داشته باشند و نه اسراف، و درآمدزایی آنان نیز درست و حلال باشد.
سالکی که در سلک اهل شریعت و در این مرتبه قرار دارد باید «دل» خود را پاس دارد تا «دل» داشته باشد. وی نباید دل خود را به دنیازدگی آلوده نماید و دل را برترین سرمایه و اصلی‌ترین آن برای سلوک بداند. سالک در صورتی می‌تواند دل خود را پاس دارد که آن را به سویی سوق ندهد که برای دنیا غنج و دلال داشته باشد
سالک در مرتبهٔ سوم است که دوباره در مشاهده و رؤیت قرار می‌گیرد و آن‌چه را در مرتبهٔ میانی به صورت علمی یافته است در مرتبهٔ نهایی به صورت شکل‌دار، مجسد، متمثل و عینی می‌بیند. ذکر، قرائت قرآن کریم و انس با آن در این مرتبه است که کارآمد است و به سالکی که در مرتبهٔ نخست یا دوم است ذکر داده نمی‌شود.
یک عارف شیعی قرائت قرآن کریم را در برنامهٔ خود دارد.سلوک بدون قرائت قرآن کریم شکل نمی‌گیرد. برای سلوک باید به‌طور ویژه و خاص و با هدف سلوک و نزدیکی به حق، قرائت قرآن کریم داشت و مطالعهٔ آیاتی که در درس‌هاست تأثیری بر سلوک ندارد. قرائت این تنها کتاب آسمانی و مرتبط با حضرت حق نیز باید برای استیطان نفس باشد و نفس با آن توطن پیدا کند و به خود وطن بگیرد. هیچ گونه ذکر و دعایی به اندازهٔ قرائت قرآن کریم در سلوک تأثیر ندارد. البته باید آن را پر خواند. قرائت آن نیز سبک خاصی دارد.
منبع: دانش سلوک معنوی
آیت الله محمدرضا نکونام
