ذکرهای بسیط قرآن کریم به بیش از ده‌هزار مورد می‌رسد؛ اما شمار ذکرهای ترکیبی قرآن کریم به میلیون‌ها مورد می‌رسد؛ زیرا هریک از آیات قرآن کریم، قابلیت ترکیب با دیگر آیات را دارد. البته هریک از واژگان آیات نیز می‌تواند به عنوان ذکر، مورد استفاده قرار گیرد که در آن صورت، شمار ذکرهای بسیط و ترکیبی آن غیرقابل شمارش خواهد بود. البته واژه‌هایی بسیط و نیز عبارات ترکیبی‌ای در قرآن کریم می‌باشد که ذکر نیست و تشخیص واژگان و ترکیب‌های ذکری، نیاز به تخصص دارد. برای نمونه، واژهٔ قرآنی «رَبّ»، می‌تواند با بسیاری از واژگان ترکیب شود. در ترکیب این ذکرها، هم می‌توان به آثار مثبت وصول داشت و هم به اموری چون مرگ پدیده‌ای خاص. هم‌چنین اگر تناسب این اذکار بی‌نهایت با ذکرپرداز رعایت نگردد، گاه سنگینی برخی اذکار برای بعضی از افراد چنان است که توان زنده‌ماندن را از آنان می‌گیرد و آنان را به کام مرگ می‌کشاند.

قرآن کریم تمامی اقسام ذکر را دارد؛ از عادی اولی گرفته تا ذکرهای بسیار عالی، که بخشی از آن‌ها ویژهٔ محبوبان می‌باشد. ما برخی از ذکرهای محبّی را در کتاب «سرود محبان» آورده‌ایم. هم‌چنین در کتاب «چهرهٔ عشق» ذکرهای بسیطی را که از آیهٔ شریفه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» به دست می‌آید، توضیح داده‌ایم و نیز ذکرهای سورهٔ حمد را در جلد دوم تا چهارم «تفسیر هدی» آورده‌ایم.

برخی از ذکرها نیز در دعاهای مأثور و روایاتِ رسیده از حضرات معصومین علیهم‌السلام می‌باشد. حضرات چهارده معصوم علیهم‌السلام ، صاحب ذکر می‌باشند؛ به این معنا که تولید ذکر دارند. از آنان ذکرهایی رسیده است که در قرآن کریم نمی‌باشد. افزون بر قرآن کریم و روایات ـ به‌ویژه ادعیه ـ اولیای محبوبی حق‌تعالی می‌توانند تولید ذکرهایی داشته باشند که متن آن نه در قرآن کریم می‌باشد و نه در روایات. این ذکرهای اختراعی، پشتوانهٔ تجریه و دانش‌های موهبتی این اولیای عصر غیبت را با خود دارد. البته ذکرهای آنان، نیازمند آن است که مورد بررسی‌های علمی قرار گیرد و جهت مُنتِج بودن آن، تجربه شود و اثر و خاصیت آن به اثبات رسد. بشر غیرمعصوم اما مورد عنایت حق‌تعالی، می‌تواند تولید ذکر داشته باشد؛ چنان‌چه بشر در زمینه‌های دیگر، مخترع و موجِد می‌باشد. البته در حوزهٔ شرع، ایجاد بدعت حرام است. ما بحث از بدعت را در کتاب «اخباری و اصولی چه می‌گویند؟» آورده‌ایم.

در حوزهٔ اذکار، بیش‌ترین اذکار در قرآن کریم و روایات آمده است. شمار ذکرهای قرآنی که بر دو قسم بسیط و ترکیبی می‌باشد ـ به‌ویژه به اعتبار ترکیب آن ـ بسیار فراوان است؛ به گونه‌ای که باید گفت منبع عمدهٔ ذکر، قرآن کریم می‌باشد. قرآن کریم و حضرات معصومین علیهم‌السلام خبرهٔ دانش ذکر می‌باشند که ظرایف این دانش را به تفصیل بیان کرده و قوانین فراوان آن را در ضمن ادعیه و مناجات‌ها و ذکرهایی که داشته‌اند، تعبیه نموده‌اند تا متعمقان و ژرف‌اندیشان آخر زمانی، به کشف آن‌ها همت گمارند.

اما روایات ذکر را می‌توان بر دو گروه عمده دانست: یکی روایاتی که ذکرپردازی را تشویق نموده و از رمز و رازهای آن، پرده برداشته است. دیگری، روایاتی است که گفتن ذکری را توصیه نموده است. اذکاری که در روایات، مورد سفارش قرار گرفته است، بخشی از «اذکار مأثور» می‌باشد. بنابراین، ذکر یا مأثور است و یا غیرمأثور. باب اذکار در میان کتاب‌های روایی، بسیار گسترده است. داشتن تحقیق منسجم بر این روایات، می‌تواند دانش عظیم ذکر را هم ساختار دهد و هم آن را ارتقایی بلند بخشد.
یکی از خاصیت‌های مهم ذکر، این است که می‌توان مدیریت تمامی اعمال را با آن به دست گرفت و کنترل نمود؛ درحالی‌که نمی‌توان با دیگر عبادات، به چنین مدیریتی دست یافت. ذکر، مانند توان خرید و پول است که در یک کارت اعتباری یا در جیب جا می‌گیرد و با آن می‌توان هرگونه وسیله‌ای را خرید؛ اما دیگر اعمال، مانند انواع وسایل مورد نیاز می‌باشد که جمع کردن آن، نیاز به کامیون دارد و با دست، قابلیت جمع و بلند کردن ندارد. کسی که ذکر دارد، مانند کسی است که قدرت خرید دارد؛ اما فرد غافل، تنها بر برداشتن وسیله‌ای با دست خود، دل خوش دارد.

برای نمونه، باید باور نمود که بدون ذکر نمی‌شود درس خواند و درس‌هایی که بدون ذکر خوانده می‌شود، مفید فایده نخواهد بود و به غرور، تکبر، ظلم، حق‌کشی، هوس، دنیا و نکبت تبدیل می‌شود. بدون ذکر نمی‌توان بار سنگین علم را بلند کرد؛ همان‌طور که نمی‌توان درآمد سالم و مُکفی و شغل مناسب داشت.

نخستین اثر ذکر بر نفس، آن است که نفس را رام و آرام می‌کند و در مسیر رشد کمالی که دارد، به آن فروتنی می‌دهد و آن را از چموشی و سختی و صعوبت و زمختی و یبوست حفظ می‌کند؛ وگرنه یا اصل کمال از دست می‌رود یا بلایی می‌شود به جان وی و غفلت بر غفلت می‌افزاید؛ به‌گونه‌ای که دیگر قابل هدایت نمی‌شود و چنان سخت و زمخت می‌گردد که قدرت شنوایی و استماع خود را از دست می‌دهد. کسی که ذکر دارد، درس و تحصیل را نیز با قصد قربتی که دارد، به ذکر تبدیل می‌کند؛ اما درس و علم، به تنهایی به ذکر تبدیل نمی‌شود؛ بلکه شیطنت می‌گردد و خیک علمی است که ارزش یک موش مرده را ندارد و حتی موش مرده در برابر آن، فضیلت دارد و تلاش‌های وی برای تحصیل علم یا تدریس، چیزی جز هوس‌های نفسانی و شیطنت و خودفریبی نیست؛ زیرا قصد قربت حقیقی در آن نیست، بلکه گرفتاری به غفلت با خرواری علمِ خطرناک می‌باشد.
آیت الله محمدرضا نکونام
منبع: کتاب دانش ذکر
موجود در وب سایت نشر آثار و اندیشه ها
#ذکر#ذکر_مجرب#ذکر_مستجاب

свернуть