Η ζήλεια
“η αγάπη ου ζηλοί”
Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου – συγγραφέα
Η Ήρα (μυθολογία), ο Οθέλλος (λογοτεχνία) και ο Πάγκαλος Ιωσήφ (Αγία Γραφή) είναι τρία γνωστά θύματα του πάθους της ζήλειας. Ο άνθρωπος ζηλεύει νιώθοντας ότι απειλούνται αποκτήματά του: χρήματα, εργασία, φήμη. Η ζήλεια στον πάσχοντα σημαίνει ότι κατέχει κάτι πολύτιμο που χρειάζεται επαγρύπνιση για να συνεχίσει να το κατέχει.Υπάρχουν πολλοί τύποι ζήλειας, συνηθέστερος εκείνος που αφορά τη συζυγική πίστη (ερωτική ζήλεια). Αυτός ο τύπος, σε νοσηρή μορφή, έχει μεγάλες επιπτώσεις γιατί το άτομο μετρά την αυτοεκτίμησή του και τη σχέση του από την ερωτική πίστη. Η ζήλεια γίνεται αρνητικό συναίσθημα όταν νιώθουμε ότι απειλείται η διατήρηση του ελέγχου μας πάνω σε άνθρωπο, και δη τον σύντροφό μας. Έτσι στον ζηλότυπο καταγράφεται ο σύντροφος ως κτήμα, κι έτσι το “κατέχειν” βαρύνει τον τρόπο βιώσεως της ζήλειας. “Τέκνο” της ζήλειας είναι ο φθόνος προς το (φανταστικό;) πρόσωπο που παίζει το ρόλο του αντίζηλου στο θολό σκηνικό της πάσχουσας ψυχής.
ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΖΗΛΕΙΑ: Στο “Συμπόσιό” ο Πλάτων φαίνεται αντιφατικός στη σχέση αγάπης και ζήλειας, ενώ ο Αγ. Αυγουστίνος λέει: “όποιος δε ζηλεύει δεν αγαπά”. Αντίθετα ο Rochfoucaud αντιτείνει: “η ζήλεια αναφύεται από την αγάπη του εαυτού παρά από την αγάπη στον άλλο.” Με τον τελευταίο συμφωνεί πλειάδα ψυχολόγων. Ο Maslow ψάχνει τη ζήλεια στο είδος της ενυπάρχουσας αγάπης του ζεύγους. Διακρίνει την Β αγάπη (being love), που αναζητεί το καλύτερο ενδιαφέρον στον άλλο και την αγάπη D (deficiency love) που είναι αγάπη εξάρτησης. Όμως οι δύο μορφές είναι συχνά παρούσες μαζί στις ανθρώπινες σχέσεις κι έτσι η D ενισχύει τη ζήλεια, ενώ η αλτρουιστική B, αποθαρρύνει την εμφάνισή της.
ΖΗΛΕΙΑ ΚΑΙ ΖΗΛΟΤΥΠΙΑ: Στις ψυχικές επιστήμες, με τον όρο ζήλεια εννοείται ένα στιγμιαίο συναίσθημα (θυμική κατάσταση) ή ένα σύμπτωμα συχνό σε όλους, ενώ με τον όρο ζηλοτυπία καλύπτεται μια σύνθετη κατάσταση, διαταραχή ψυχής και συναισθημάτων, εμφανιζόμενη συχνά ή μόνιμα. Η ζηλοτυπία είναι εμπαθής μορφή ζήλειας εμφανιζόμενη συχνότερα τελευταία. Αίτια είναι η γυναικεία ανάγκη για εξωτερική εργασία και οι εναλλαγές των ρόλων των φύλων σε οικογένεια, εργασία, κοινωνία. Η κλινική ψυχολογία διακρίνει διαφορετικούς τρόπους εκδήλωσης της ζηλοτυπίας κατά φύλο: Ο άνδρας την αρνείται, η γυναίκα την παραδέχεται. Η ανδρική ζηλοτυπία εκδηλώνεται οργίλως και, ακραία, βιαίως. Αντίθετα η γυναίκα εκδηλώνει την οργή βουβά, με εσωστρέφεια, ενώ ακραία φθάνει σε λεκτική βία ή κρίσεις εκτόνωσης, (ξεσπάσματα, εκδικητικές συμπεριφορές). Η γυναίκα επικεντρώνεται περισσότερο σε πιθανές συναισθηματικές εμπλοκές του συντρόφου, ενώ ο άνδρας εστιάζει την προσοχή σε πιθανές σεξουαλικές δραστηριότητες της συζύγου. Ο άνδρας που ζηλεύει συχνά δείχνει ανταγωνιστική συμπεριφορά προς το τρίτο πρόσωπο, ενώ η γυναίκα παρουσιάζει παθητικότερη συμπεριφορά. Τρία είναι τα στάδια της ζήλειας: ζήλεια, ζηλοτυπία, ζηλοτυπικό παραληρήμα.
