Ομιλία του πολιτικού, επιστήμονα, ιστορικού ερευνητή, συγγραφέα και εκδότη, Νίκου Χαρ. Ασημακόπουλου στο Συνεδριακό Κέντρο της Περιφέρειας Ηπείρου στα Γιάννενα, τη βραδιά της παρουσίασης του βιβλίου του, «Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΣΟΥΛΙΩΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821». Η εκδήλωση διοργανώθηκε από τον Πνευματικό Σύλλογο «Οι Φίλοι του Σουλίου» σε συνεργασία με τους Δήμους Σουλίου, Δωδώνης, Ζηρού και υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Ηπείρου, στα πλαίσια των εορταστικών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης.
Στο παρόν πόνημα καταγράφονται λεπτομερώς όλες οι μάχες των Σουλιωτών, από τον Δεκέμβρη του 1820 έως τον Μάιο του 1829, βάσει των υπαρχουσών ιστορικών πηγών και τεκμηριώνεται με αδιάσειστα στοιχεία ότι χωρίς τους νικηφόρους αγώνες και τις μεγάλες θυσίες τους, η Ελληνική Επανάσταση θα κινδύνευε να συντριβεί στο ξεκίνημά της ή κατά τους πρώτους χρόνους της. Οι Σουλιώτες ήταν πάντα αδούλωτοι και ελεύθεροι. Από το 1721 έως το 1803 κατανίκησαν όλες τις στρατιές των Τουρκαλβανών πασάδων που πήγαν να τους εξοντώσουν. Ακόμη και ο Αλή πασάς που εξεστράτευσε τρεις φορές εναντίον τους, ποτέ δεν κατάφερε να τους νικήσει. Μόνο η πείνα τούς κατέβαλε. Το Δεκέμβριο του 1803 αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν και να καταφύγουν στην Κέρκυρα, αφού προηγουμένως πλήρωσαν βαρύ τίμημα σε αίμα τόσο στο Ζάλογγο όσο και στη Μονή του Σέλτσου λόγω της παρασπονδίας του δόλιου Αλή πασά. Tον Μάιο του 1820, ο σουλτάνος αποκήρυξε τον Αλή πασά και έστειλε πολυάριθμα στρατεύματα με αρχιστράτηγο τον Ισμαήλ Πασόμπεη να τον πολιορκήσει στο κάστρο των Ιωαννίνων. Οι Σουλιώτες που ζούσαν στην Κέρκυρα από το 1803, συμφώνησαν με τον Ισμαήλ Πασόμπεη να έλθουν και να πολεμήσουν στο πλευρό του με αντάλλαγμα την επανεγκατάστασή τους στο Σούλι. Εκείνος όμως, παρα- συρμένος από τους αγάδες και τους μπέηδες της Τσαμουριάς, πολύ σύντο-μα αθέτησε την υπόσχεσή του και μυστικά σχεδίαζε να τους εξοντώσει. Όταν οι Σουλιώτες το έμαθαν, συμμάχησαν, στις 4 Δεκεμβρίου του 1820, με τον Αλή πασά και στράφηκαν εναντίον των σουλτανικών στρατευμά- των. Έτσι, κατά τη διάρκεια του ίδιου μήνα, κατανίκησαν τη στρατιά των Τσάμηδων στα βουνά του Σουλίου και τη στρατιά του Σελήμ πασά και Μπαλτατσή πασά στα Πέντε Πηγάδια. Τα γεγονότα αυτά εξόργισαν σε τέτοιο βαθμό τον σουλτάνο, ώστε αντικα- τέστησε τον αρχιστράτηγο Πασόμπεη με τον Χουρσίτ πασά, τον οποίον, από τον Νοέμβριο του 1820, είχε διορίσει στην Τρίπολη Μόρα Βαλεσί (Διοικητή της Πελοποννήσου). Η απομάκρυνση όμως του Χουρσίτ και της στρατιάς του από την Πελο- πόννησο έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο επιτυχημένο ξεκίνημα της Ελληνι- κής Επανάστασης. Παράλληλα, οι νίκες αυτές ισχυροποίησαν και τον Αλή πασά, ο οποίος, κατά τον Δεκέμβριο του 1820, βρισκόταν σε δεινή θέση, εξ αιτίας της αποσκίρτησης προς το σουλτανικό στρατόπεδο, των σημαντικότερων αγάδων και μπέηδών του, ενώ ανέβασαν και το ηθικό των υπολοίπων που του είχαν απομείνει. Στη συνέχεια, οι Σουλιώτες, σε όλες τις μάχες που έδωσαν με τα σουλτανικά στρατεύματα στα διάφορα μέρη της Ηπείρου, ήσαν πάντα νικητές. Έτσι, δυναμωμένος ο Αλή πασάς από τις συνεχόμενες νίκες των Σου- λιωτών, κατάφερε να αντέξει ακόμη για δώδεκα μήνες, καθηλώνοντας την τουρκική στρατιά στα Γιάννενα την κρισιμότερη χρονική περίοδο που, τόσο στην Πελοπόννησο όσο και στη Στερεά Ελλάδα, δινόταν ο υπέρ πάντων αγών για την εδραίωση της Ελληνικής Επανάστασης. Αλλά και μετά την καρατόμηση του Αλή πασά, στις 24 Γενάρη του 1822, τη στιγμή που όλοι περίμεναν ότι ο Χουρσίτ θα εξεστράτευε κατά της Πελοποννήσου, αυτός παρασυρμένος και πάλι από τoυς αγάδες και τους μπέηδες της Τσαμουριάς, συμφώνησε μαζί τους και αποφάσισε πριν την αναχώρησή του να πολιορκήσει το Σούλι και να εξολοθρεύσει όλους τους Σουλιώτες. Έτσι, στους πιο κρίσιμους μήνες του δεύτερου χρόνου της Ελληνικής Επανάστασης, οι Σουλιώτες έγραψαν τις μεγαλύτερες σελίδες δόξας της ιστορία τους, διότι κατανίκησαν τα πολυάριθμα τουρκαλβανικά στρατεύματα του Χουρσίτ πασά σε όλες τις μάχες γύρω από το Σούλι. Οι μάχες αυτές έγιναν από τις 16 Μαΐου έως στις 2 Ιουνίου του 1822, δηλαδή έναν περίπου μήνα πριν από την κάθοδο της στρατιάς του Δράμαλη στην Πελοπόννησο. Στις δύο του Σεπτέμβρη του 1822, οι Σουλιώτες, εξ αιτίας της πείνας και του λοιμού που μάστιζε το στρατόπεδό τους, αναγκάστηκαν να συνθηκολογίσουν και να μεταφερθούν, με πλοία που ναύλωσαν οι Τούρκοι, στην Κεφαλονιά χωρίς να έχουν ηττηθεί σε καμία μάχη. Αργότερα όμως επέστρεψαν από τα Επτάνησα και από το 1823 έως το 1829 έλαβαν μέρος σε όλες τις κρίσιμες μάχες της Ρούμελης και της Αττικής και λόγω της απαράμιλλης ανδρείας τους, ήταν εκείνοι που έγερναν την πλάστιγγα της νίκης υπέρ των Ελλήνων. Το τίμημα σε αίμα, που πλήρωσαν οι Σουλιώτες για την ελευθερία της Ελλάδας, ήταν τεράστιο. Στο τέλος της Επανάστασης, οι μάχιμοι που είχαν απομείνει ζωντανοί δεν ξεπερνούσαν τους διακόσιους. Aς σκύβουν ευλαβικά oι επερχόμενες γενιές και ας αποτίουν τον πρέπο- ντα φόρο τιμής στη μνήμη τους.
