Miniatury filmów zostały wykonane samodzielnie przez autora niniejszego kanału lub pobrane na zasadzie CC0 (Creative Commons Zero) z domen publicznych i w żaden sposób nie naruszają niczyich praw autorskich.
Kwasy tłuszczowe wchodzące w skład lipidów błon komórkowych mają konfigurację cis, to znaczy atomy wodoru wokół wiązań wielokrotnych położone są po tej samej stronie płaszczyzny. Izomery trans, posiadające atomy wodoru po przeciwnych stronach płaszczyzny, wykazują inne właściwości fizykochemiczne, na przykład mają wyższą temperaturę topnienia oraz ograniczona rotację. Jednak nasz organizm nie potrafi rozróżniać tych dwóch izomerów i w błony komórkowe wbudowywane są izomery trans lub cis, w zależności od dostępności. Izomery trans powodują usztywnienie błon komórkowych, które fizjologicznie przyjmują postać półpłynnej mozaiki. Prowadzi to do stresu oksydacyjnego i produkcji wolnych rodników i reaktywnych form tlenu. Naislony stres oksydacyjny uszkadza błony komórkowe, powodując nieodwracalne zaburzenie homeostazy w zakresie gospodarki jonowej i wodnej wewnątrz komórki, która zwykle umiera śmiercią nekrotyczną z wytworzeniem miejscowego stanu zapalnego. Izomery trans prowadzą zatem do zwiększonego ryzyka stanów zapalnych w organizmie, w tym także w ścianie naczyń krwionośnych, który wtórnie może prowadzić do odkładania się wapnia – kalcyfikacji, cholesterolu, migracji komórek tucznych i makrofagów oraz dalszego uszkodzenia tkanek. Rola izomerów trans kwasów tłuszczowych w patogenezie miażdżycy jest niepodważalna. Wiadomo także, że izomery trans ułatwiają krystalizację cholesterolu.
Największe ilości niekorzystnych dla zdrowia kwasów tłuszczowych typu trans występują w słodyczach, takich jak ciasta i pączki. Bogatym źródłem są także frytki i chipsy. Dużo kwasów tłuszczowych typu trans zawierają twarde margaryny, używane do wypieków ciast. Natomiast warto zwrócić uwagę, że wielonienasycone kwasy tłuszczowe mogą występować w konfiguracji cis przy jednym z atomów węgla z wiązaniem wielokrotnym oraz jednocześnie tworzyć konfigurację trans przy drugim atomie węgla z wiązaniem co najmniej podwójnym. Przykładem takiego kwasu tłuszczowego jest sprzężony kwas linolowy, CLA, czyli 9-cis, 11-trans kwas karboksylowy. Związki te charakteryzują się właściwościami, które nie wynikają z liczby wiązań cis lub trans. Wiadomo na przykład, że sprzężony kwas linolowy, zwany także kwasem rumenowym, który występuje w mleku i maśle, jest związkiem o właściwościach przeciwzapalnych, odżywczych oraz przeciwnowotworowych.
Piśmiennictwo:
1. Talbott SM, Hughes K. "Conjugated linoleic acid". The Health Professional's Guide to Dietary Supplements. The Health Professional's Guide to Dietary Supplements Lippincott Williams & Wilkins. 2007, pp. 14
2. Pariza MW. Am. J. Clin. Nutr. 2004, 79: 1132–1136.
3. Alfonso Valenzuel, Nora Morgado. Biological Research 1999, 32.
4. Kummerow FA1, Zhou Q, Mahfouz MM, Smiricky MR, Grieshop CM, Schaeffer DJ. Life Sci. 2004, 74: 2707–23.
