Libri “Ligjet e natyrës njerëzore” i autorit amerikan Robert Grin (Robert Greene), i njohur për lexuesin shqiptar nëpërmjet librit “48 ligjet e pushtetit” dhe “33 strategjitë e luftës”, ka ardhur në gjuhën shqipe nën përkthimin tim.

Libri ka rreth 600 faqe, është mjaft i ngjeshur (rreth 308 000 fjalë) dhe ka 18 kapituj, në të cilët autori trajton figura të ndryshe historike për të ilustruar ligjin në fjalë, me qëllim që lexuesit të nxjerrin dobi prej tij. Mund të thuhet që secili kapitull është minilibër më vete, që synon ta përballë lexuesin edhe me tjetrin, por mbi të gjitha me veten.

Ky libër është, si të thuash, bibla e librave të vetëzhvillimit. Është libër që duhet lexuar ngadalë, pasi vetë stili është i tillë që të detyron ta ndalësh hapin.

Nga pikëpamja e përkthimit, m’u deshën rreth një vit kohë për ta përkthyer, verifikuar dhe rishikuar me bashkëpunëtorët e shtëpisë botuese.

Për t’i sjellë lexuesit një libër të denjë që do të qarkullojë për shumë vjet, pa qenë nevoja për t’u ripërkthyer, u mbështeta në variantet në gjuhën franceze, rumune, portugeze dhe spanjolle. Këto më ndihmuan për të kuptuar sa më shumë tekstin, meqë komunikimi me autorin ka qenë i pamundur.

Jam mbështuetur në fjalorë të ndryshëm, dygjuhësh dhe njëgjuhësh.

Ka të paktën dy elemente që duhen drejtpeshuar si duhet në çdo përkthim: stili (rrjedhshmëria) dhe saktësia terminologjike.

Për t’i ardhur në ndihmë lexuesit që mund të mos i kuptojë të termat e fushave të ndryshme që përmenden në libër, kam vënë shënime shpjeguese në fund të faqes.

Kam synuar që vepra të rrjedhë sa më shqip. Kam shmangur sa kam mundur përdorimin e “një”-së (p.sh. “ai është një artist”) dhe në vend të saj kam përdorur të pashquarën (p.sh. “ai është artist”, dihet që “një” është, s’është dy).

Aty ku ka pasur lojëra fjalësh në variantin origjinal, këto i kam përshtatur në gjuhën tonë, duke përmbysur gjithë fjalitë në disa raste, vetëm që të mos humbte kuptimi dhe natyrshmëria.

Sot, rreth një vit pas daljes së librit, vërej me kënaqësi që është pritur shumë mirë, gjë që më nxit të punoj edhe më fort në libra të tjerë.

Në fund të librit, lexuesit do të gjejnë një shtojcë me emrat e shqipëruar. Shtojca e zgjidh një problem që nuk duhet të jetë fare problem: çështja e shqipërimit apo jo të emrave të huaj. Emrat i kam shqipëruar që t’ua bëj të lehtë lexuesve, por variantet e tyre në gjuhën burimore (anglisht ose tjetër) i kam vënë përbri në fund, në formën e një fjalorthi, pasi kështu ata dhe ato që janë të interesuar mund të mësojnë më shumë rreth personave në fjalë.

Lënia e emrave të huaj në gjuhën shqipe ashtu siç shkruhen në gjuhën e huaj përbën njërin prej shkatërrimeve më të mëdha të gjuhës për shumë arsye, ngaqë cenon vetë parimin “një tingull – një shkronjë”.

Jam përpjekur të respektoj traditën e përkthimit, duke shqipëruar emrat për të cilët ka shqipërim (si p.sh. “Simón”, dhe jo “Sajmën” ose “Joshua”, dhe jo “Xhoshua”). Për emra të tjerë, kam gjetur diçka të ndërmjetme. Dihet që shqiptimet e emrave ndryshojnë edhe sipas varianteve të anglishtes (britanike ose amerikane) dhe origjinës (në Amerikë banojnë njerëz nga të gjitha kombësitë), prandaj është e pamundur të jepen shqiptime të gjithëpranuara. Për këtë arsye, transkriptimi këtu është i përafërt dhe nuk synon kurrsesi të zëvendësojë shqiptimin e saktë në gjuhët origjinale. Po ashtu, ka emra që mund të shqiptohen më saktë në shqipe sesa në anglishte (si p.sh. Nguyen, mbiemër vietnamez). Emrat i kam pajisur me shenjat e theksit për lehtësi shqiptimi, por theksi mund të ndryshojë gjatë lakimit (p.sh. “Ánderson” bëhet “Andersónin”).

Ka të paktën tri arsye pse i kam shqipëruar emrat e njerëzve. Së pari, sepse shqipja është gjuhë fonetike: si shkruhet, ashtu shqiptohet. Së dyti, shqipërimi i emrave ndihmon me lakimin, që është karakteristikë e shqipes, por që, për shkaqe që nuk kam vend t’i trajtoj këtu, po përçudnohet në çdo anë. Së treti, për mua ka rëndësi të madhe që lexuesi që nuk e njeh gjuhën burimore të emrit ta shijojë leximin dhe jo t’i duket barrë e rëndë. Lënia e emrave në gjuhën burimore e pengon shumë leximin. Ja disa shembuj: “Yanjaa”, “Altucher”, “Hough”, “Leigh”, “Colquhoun” dhe “Hsieh” (këta emra përmenden në librin “Supertruri” të Xhim Kuikut [Jim Kwik]). Falë shqipërimit, lexuesit nuk kanë nevojë të bëjnë gjimnastikë mendore të pafrytshme për të hamendësuar se si shqiptohen emrat e huaj. Kur shkruajmë shqip, le të shkruajmë shqip.

Në fund, ky libër ishte sfidë që pranova me shumë kënaqësi, edhe pse çmimi që pagova ishte se kalova më pak kohë me njerëzit e dashur. Por në çdo fjalë kam menduar për lexuesit.

Nëse kam bërë punë të mirë apo jo, këtë le ta gjykojë lexuesi i kualifikuar. Sa për mua, unë di vetëm që bëra sa munda, si njeri që jam, që autori të flasë shqip dhe saktë njëlloj sikur të ishte studiues vendas

Me dashuri për lexuesit dhe lexueset që i duan përkthimet e mira,

Jonisi
Luksemburg, 2024
ISBN: 9789951817677
978-9951-817-67-7
--
narcizmi, zilia, xhelozia

свернуть