دخمه زرتشتیان که با نام برج خاموشان و برج سکوت نیز شناخته می‌شود، در 15 کیلومتری جنوب شرقی یزد روی کوه دخمه قرار دارد. این دخمه یکی از نشانه‌های آداب‌ورسوم کهن زرتشتیان است که به مراسم تدفین مردگان آن‌ها مربوط می‌شود؛ رسمی که امروزه منسوخ شده؛ اما این یادگاری را از خود بر جای گذاشته است. این اثر تاریخی در زمره آثار ملی ایران به حساب می‌آید.
دخمه زرتشتیان که از جاهای دیدنی یزد محسوب می‌شود، در 15 کیلومتری جنوب شرقی یزد و در حوالی منطقه صفائیه، بر بلندای کوهی رسوبی و کم‌ارتفاع به نام کوه دخمه قرار دارد.
دخمه زرتشتیان یا برج خاموشان یکی از آثار دین زرتشت در جنوب شرق یزد است که سده‌ها پیش برای تدفین مردگان ساخته شد و امروزه یکی از آثار شاخص زرتشتیان در ایران به شمار می‌رود.
اگرچه دخمه‌های زرتشتیان در تهران، کرمان، سیرجان، اصفهان، تفت، اشکذر، اردکان و دیگر شهرها وجود دارد؛ دخمه‌های شهر یزد به‌دلیل قرارگیری در پایتخت مذهبی زرتشتیان و نزدیکی به شهر و سایر بناهای تاریخی، از بازدیدکنندگان بیشتری برخوردار هستند. همین موقعیت ویژه باعث شده است تا این دخمه در سال 1384 هجری شمسی با شماره 12739 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شود.
یکی از مهم‌ترین اسنادی که از زمان فعالیت دخمه زرتشتیان در یزد وجود دارد، بخشی از مستند باد صبا است که در سال 1348 هجری شمسی توسط «آلبرت لاموریس» (Albert Lamorisse) ساخته شد. این فیلم روایتی جالب از سراسر ایران را به نمایش می‌گذارد که از نگاه و زبان «باد صبا» همچون داستانی شنیدنی روایت می‌شود.
کارگردان در آغاز این سکانس، راهی را نشان می‌دهد که پیکر مرده از پای کوه تا دادگاه بر دوش نساسالاران یا نساکشان برده می‌شود و گویی سعی دارد دشواری راه آخرت را به تصویر بکشد. دخمه بزرگ مانکجی در سمت چپ و دخمه کوچک و تازه‌ساخت گلستان در سمت راست به وضوح دیده می‌شود. با اوج گرفتن دوربین، در سطح دخمه بیش از 10 مرده به چشم می‌خورد و در استودان انبوهی از استخوان‌ها و یک چوب وجود دارد. پس از دیدن داخل دخمه، دوربین بالا و بالاتر می‌رود و سعی می‌کند پرواز روان و فروهر به عالم بالا را در ذهن بیننده تداعی کند. بنا بر باور زرتشتیان، آدمی از چهار پاره تشکیل شده است که عبارت‌اند از: تن، جان، روان و فروهر. تن و جان در هنگام مرگ نابود می‌شوند؛ ولی دو مورد دیگر تا ابد باقی می‌مانند.
این محل دارای دو دخمه است که این دخمه‌ها از این قرار هستند:
دخمه بزرگ مانکجی
«دخمه مانکجی لیمجی هاتریا» (Maneckji Limji Hataria) یا به اختصار دخمه بزرگ مانکجی در سمت چپ قرار دارد. قطر این دخمه حدود 15 متر است و به یاد سازنده‌اش چنین نامی را بر آن نهاده‌اند.
مانکجی معروف به مانکجی صاحب در دوره حکومت ناصرالدین شاه قاجار از سوی پارسیان هند و به‌عنوان نماینده «انجمن بهبودسازی وضعیت زرتشتیان در ایران» راهی ایران شد تا نزد شاه شکایت ببرد و از فشارها بر زرتشتیان کم کند. مانکجی یکی از تاثیرگذارترین افراد جامعه زرتشتیان به شمار می‌رود و زرتشتیان هنوز موجودیت خود را مدیون زحمات وی می‌دانند. او در مدت حضورش در ایران مدرسه ساخت و هزینه تحصیل بسیاری از دانش‌آموزان را پرداخت. همچنین ساختمان‌های متعددی بنا کرد و یکی از مهم‌ترین اقداماتش حذف مالیات از دوش زرتشتیان بود. مانکجی در سال 1269 هجری شمسی در تهران از دنیا رفت و در دخمه‌ای آرام گرفت که خود ساخته بود.
دخمه گلستان
در زمان قاجار دشواری عبورومرور در جاده کوه دخمه مانکجی مشکلاتی را برای جنازه‌بران در پی داشت. به همین دلیل دخمه گلستان در ابعادی کوچک‌تر ساخته شد و امروزه در 150 متری غرب دخمه مانکجی دیده می‌شود. قطر این دخمه 25 متر و ارتفاع دیوار آن از سطح تپه 6 متر است.
امروزه با توجه به گسترش شهرها و پیشرفت آن‌ها تا نزدیکی دخمه‌ها، زرتشتیان مردگان خود را به خاک می‌سپارند و آرامگاه‌های آن‌ها در نزدیکی این دخمه‌ها قرار دارد
#ایران
#iran
#yazd
#burial
#Ancient
#مرگ
#Death
