Τσικνοπέμπτη: Τι συμβολίζει και πώς εξελίχθηκε σε «εθνική εορτή» στην Πάτρα
Βίντεο από την δεύτερη μεταπολεμική διοργάνωση του δρώμενου της Γιαννούλας της Κουλουρούς το 1989 στην Πάτρα
Για την υπόλοιπη Ελλάδα, η Τσικνοπέμπτη είναι απλά ένα διάλειμμα από την καθημερινότητα. Ένα διάλειμμα με τσίκνισμα και χορό. Για την Πάτρα όμως είναι μια άλλη ιστορία. Πότε άλλαξε ο χαρακτήρας της ημέρας στην αχαϊκή πρωτεύουσα;
Όταν ακούμε τη λέξη “Τσικνοπέμπτη” στην Πάτρα, μία εικόνα μας έρχεται στο μυαλό. Μια εικόνα με υπαίθριες ψησταριές σε όλη την πόλη, η οποία συνοδεύεται μάλιστα και από την αντίστοιχη μυρωδιά, αυτή του ψητού κρέτος. Από το πρωί σε κάθε γωνιά της πόλης, συναντάς υπαίθριες ψησταριές με όλους να το τσικνίζουν, όπως άλλωστε “καλεί” και το έθιμο.
Τι συμβολίζει όμως η Τσικνοπέμπτη; Γιατί μπορεί για τους Πατρινούς να είναι μέρα γιορτής που καταδεικνύει πως το Καρναβάλι βρίσκεται στην τελική ευθεία, όμως είναι πολλά περισσότερα.
Πρόκειται για μια γιορτή της ορθόδοξης παράδοσης, στην οποία καταναλώνονται μεγάλες ποσότητες κρέατος. Και δεν είναι τυχαία Πέμπτη, καθώς η Τετάρτη και η Παρασκευή είναι “νήστιμοι ημέραι” και λαμβάνει χώρα τη δεύτερη εβδομάδα των Αποκριών, της καλούμενης Κρεατινής. Συγκεκριμένα, προηγείται αυτής η πρώτη κατά σειρά εβδομάδα, η Προφωνή, και ακολουθεί η τρίτη εβδομάδα της Τυροφάγου. Πραγματοποιείται κάποιες ημέρες πριν από την έναρξη της μεγάλης νηστείας της Σαρακοστής.
Ο Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης γράφει πως την Τσικνοπέμπτη, σε πολλά μέρη σφάζονται τα χοιρινά, κυρίως στη νότια Ελλάδα αλλά και σε ορισμένα νησιά. Αν και οι Έλληνες το θεωρούμε καθαρά δικό μας έθιμο, το «τσίκνισμα» της Τσικνοπέμπτης, δεν είναι αποκλειστικά ελληνική υπόθεση. Και αυτό γιατί μια παραλλαγή του εθίμου συναντάμε τόσο στην Γαλλία όσο και στην Γερμανία.
Η Τσικνοπέμπτη στην Πάτρα
Και μπορεί σε όλη την Ελλάδα να γιορτάζεται η Τσικνοπέμπτη, όμως στην Πάτρα έχει αναδειχθεί σε… εθνική γιορτή!
Οι προετοιμασίες και ο σχεδιασμός ξεκινούν ημέρες νωρίτερα, με τις προμήθειες να παίζουν πρώτο ρόλο.
Πότε όμως ξεκίνησε να εορτάζεται τόσο έντονα η μέρα στην Πάτρα; Ήταν πάντα έτσι; Πώς άλλαξε η συγκεκριμένη ημέρα μέσα στο πέρασμα των χρόνων;
Στα παραπάνω ερωτήματα απαντά μιλώντας στο pelop.gr ο Θανάσης Κούστας. “Παλαιότερα η Τσικνοπέμπτη, ως μία ξεχωριστή ημέρα, γιορταζόταν στις ταβέρνες με οινοποσία. Στην πόλη, ως δρώμενο δεν υπήρχε κάτι ξεχωριστό” μας λέει.
Παραδοσιακά λοιπόν η ημέρα αυτή σήμαινε κρεατοφαγία και ποτό, κάτι που γιορταζόταν στις ταβέρνες της πόλης, πολλές εκ των οποίων φιλοξενούνταν στην Πάνω Πόλη και όχι τόσο πολύ στο κέντρο της.
Όλα αυτά μέχρι το 1988, που ένα δρώμενο ήρθε να δώσει νέο αέρα στην συγκεκριμένη ημέρα και να την αλλάξει: “Το 1988 η Καρναβαλική Επιτροπή θέλησε να κάνει ένα δρώμενο” θυμάται ο Θανάσης Κούστας, ο οποίος εκείνη την εποχή ήταν στο πλήρωμα 62, με την Ρουμπίνη Φακάλου. “Τότε είχα έρθει από Αθήνα και θυμάμαι είχα διαβάσει σε ένα βιβλίο του Πολίτη, πως υπήρχε στην παλιά Πάτρα ένα δρώμενο με την Γιαννούλα την Κουλουρού. Εγώ είχα ήδη φτιάξει στο μυαλό μου το σενάριο και τότε το πρότεινα στην Καρναβαλική Επιτροπή, η οποία συμφώνησε εκείνη την χρονιά να το διοργανώσει και πραγματοποιήσει εκείνη και την επόμενη το πλήρωμα 62″ μας λέει χαρακτηριστικά.
Και έτσι, το 1988 για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκε στην Πάτρα ο γάμος της Γιαννούλας της Κουλουρούς, δρώμενο που μπορεί να “κόπηκε” αργότερα, όμως έδωσε νέα πνοή στην ημέρα της Τσικνοπέμπτης με τον κόσμο να την περιμένει πως και πως και κάνοντας ως επίκεντρο εορτασμού την Άνω Πόλη.
Ο Θανάσης Κούστας θυμάται εκείνη την πρώτη διοργάνωση, όταν νύφη είχε ντυθεί η Ντίνα Μάνεση με τους Πετσάλη και Σκαβάρα γαμπρό και κουμπάρο, τον Χρήστο Ψαριάδη χωροφύλακα και συνοδεία μεταξύ άλλων τους Κώστα Αντζουλάτο και Κώστα Βρη. Μάλιστα, το ζευγάρι συνόδευαν καρναβαλιστές ντυμένοι ως εκπρόσωποι παλαιών επαγγελμάτων.
Την επόμενη χρονιά, το 1989, το δρώμενο πέρασε στα χέρια του πληρώματος 62, με νύφη τον Χρήστο Ψαριάδη και γαμπρό τον πιτσιρίκο ακόμα Δημήτρη Φάκαλο και κουμπάρο τον Θανάση Κούστα. Τότε ο Ουίλσονας είχε έρθει στο Λιμάνι της Πάτρας με πλοίο, η μουσική του Δήμου παιάνιζε καρναβαλικά τραγούδια, ο Κουτρούμπας, όπως θυμάται ο Θανάσης Κούστας είχε στολίσει τις σκάλες της Αγίου Νικολάου, ενώ ο ίδιος είχε φέρει από το Αίγιο ένα γαϊδουράκι που μετέφερε την νύφη. Από το δρώμενο δεν έλειπαν και οι μπομπονιέρες, οι συμπεθέρες αλλά και τα προικιά που μεταφέρονταν με πλατφόρμες.
Κάποια στιγμή το δρώμενο σταμάτησε καθώς όπως είχε λεχθεί κάποιοι συγγενείς της Γιαννούλας είχαν προσβληθεί, αλλά όπως επισημαίνει ο Θανάσης Κούστας, το δρώμενο δεν ήταν χλευαστικό ή κοροϊδευτικό.
Εκείνα τα χρόνια, άρχισε να παρατηρείται και το φαινόμενο των υπαίθριων ψησταριών, οι οποίες μάλιστα αρχίζουν να στήνονται από το βράδυ της προηγούμενης ημέρας. Από το πρωί η πόλη τυλίγεται σε ένα σύννεφο τσίκνας, ενώ στον χορό του ψησίματος συμμετέχουν οι πάντες από φαρμακεία και κομμωτήρια μέχρι καφετέριες και γραφεία!
