Jaskra była tematem ostatniej audycji z cyklu „Pytanie do specjalisty”. Gościem prof. Jana Kochanowicza była doc. Joanna Konopińska, kierownik Kliniki Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Jaskra – co pod tym pojęciem się kryje?
Jaskra jest chorobą, która przebiega z podwyższonym ciśnieniem w oku. Ciśnienie, które jest powyżej normy, uszkadza nerw wzrokowy i powoduje, że pacjenci coraz gorzej widzą. Wbrew pozorom jest to popularne zjawisko, ponieważ jaskra jest wciąż najczęstszą przyczyną ślepoty na świecie. Przy czym w krajach wysoko rozwiniętych zdecydowanie wcześniej się ją leczy, w porównaniu z krajami, które są jeszcze na początku rozwoju.
Czyli to jest tak, że ciśnienie wzrasta w gałce ocznej i ucisk powoduje wtórne uszkodzenie nerwu wzrokowego?
Dokładnie tak.
W przypadku ciśnienia tętniczego często takie podwyższone wartości powodują, że czujemy się lepiej, mamy więcej werwy. Większość osób nawet nie zaczyna dnia bez kawy, która ma nas pobudzić, to ciśnienie podnieść. Czy nie jest tak też w przypadku ciśnienia w oku, że jak lekko jest podwyższone, to czujemy się lepiej?
Niestety nie. Najczęściej pacjenci nie czują wahań ciśnienia w oku, chyba, że jest ono ekstremalnie wysokie i wówczas powoduje bóle oczu i bóle głowy. Natomiast w zakresie do 30 mmHg pacjenci nie są świadomi, że coś zmienia się w ich oku.
Jaka jest prawidłowa wartość ciśnienia w oku? I jak się je bada?
Prawidłowe ciśnienie wynosi od 8 do 21 mmHg. Niestety, jego pomiary nie mają nic wspólnego z ciśnieniem tętniczym i w większości gabinetów lekarzy rodzinnych nie jesteśmy w stanie zmierzyć sobie ciśnienia w oku, nie jesteśmy też w stanie zrobić tego sami w domu. Jest kilka metod mierzenia ciśnienia w oku. Najpowszechniejszą jest obecnie metoda podmuchowa – pacjent w gabinecie okulistycznym siada do specjalnego aparatu, wówczas wiązka powietrza odbija się od rogówki i powoduje odczyt ciśnienia w gałce ocznej.
Z zajęć z okulistyki jeszcze na studiach, to badanie ciśnienia kojarzy mi się z koniecznością znieczulenia, bo stawiało się takie urządzenie na oku. Ta metoda podmuchowa chyba już jest nowocześniejsza.
Tak, ma pan na myśli zapewne tonometr Schiotza, który obecnie przeszedł do historii, spotkamy go raczej w muzeum historii medycyny. Teraz stosujemy metodę bezkontaktową, która jest bezbolesna i bezpieczna. Mogą być nią wykonane badania u dzieci, dorosłych, osób starszych, nie sprawia zbyt dużego dyskomfortu. Ten podmuch powietrza jest bardzo delikatny, w zasadzie pacjent go nie odczuwa. Od razu mamy wynik. Natomiast w badaniach klinicznych, w leczeniu szpitalnym, stosujemy jeszcze tonometrię dotykową aparatem Goldmana i rzeczywiście wówczas wymaga to znieczulenia, ale pacjent jest w pozycji siedzącej, do oka jest zbliżana końcówka aparatu, która bada ugięcie rogówki. Wówczas okulista odczytuje pomiar na specjalnej skali.
Jeśli mamy podwyższone wartości ciśnienia w oku, czy to powinno nas niepokoić?
To jest tak, jak z ciśnieniem ogólnym, jeden podwyższony wynik jeszcze o niczym nie świadczy. Pacjent może być spięty, może mieć grubą rogówkę, która zafałszowuje pomiar. Jest też coś takiego jak samo nadciśnienie oczne, które jeszcze nie powoduje neuropatii jaskrowej. Pojedynczy podwyższony wynik ciśnienia w oku nie powinien przerażać. Trzeba natomiast rozszerzyć wtedy diagnostykę, obejrzeć dno oka, zapytać pacjenta o czynniki ryzyka i w zależności od tego, co wyjdzie, wdrażać dalsze postepowanie.
Gdy te podwyższone wartości ciśnienia w oku się jednak powtarzają, co pacjent może sam zrobić? Czy zmiana trybu życia, np. większa aktywność fizyczna, dieta, ma tu jakiś wpływ, tak jak to się dzieje przy nadciśnieniu tętniczym? Czy i tu możemy sami sobie pomóc?
Nie do końca. Są czynniki, które podwyższają ciśnienie w oku, są to czynniki niefarmakologiczne, np. gra na instrumentach dętych czy noszenie np. bardzo wąskiego kołnierzyka na szyi, niektóre ćwiczenia, np. podczas jogi stawanie na głowie. Natomiast umiarkowana aktywność fizyczna będzie pośrednio wpływała na normalizację ciśnienia, ale raczej nie zatrzyma nam postępu choroby.
Jak możemy w takim razie obniżyć ciśnienie śródgałkowe?
Po pierwsze, trzeba sprawdzić, czy jest taka potrzeba. U 20-30 proc. pacjentów mimo podwyższonego ciśnienia z nerwem wzrokowym nic nie dzieje, wtedy wystarczą wizyty kontrolne i sprawdzanie, na jakim etapie jesteśmy. Natomiast jeśli uszkodzenie jaskrowe już się zaczęło i zdiagnozowaliśmy to za pomocą badania pola widzenia czy badania OCT, to diagnozę trzeba postawić bardzo rozważnie, bo to jest tak jak z rozpoznana cukrzycą – jak rozpoznamy jaskrę, leczenie trwa praktycznie do końca życia.
A na czym polega badanie OCT?
To badanie optycznej tomografii nerwu wzrokowego. Jest dostępne praktycznie w każdym gabinecie okulistycznym na NFZ. Polega na wykonaniu zdjęcia ......
więcej na www.orthodoxia.pl/pytanie-do-specjalisty/
