Klinikamızın ümumi cərrahı Dr. Anar Məmmədov zoonoz bir xəstəlik olan, yəni heyvanlarda bir mərhələ keçən daha sonra insanlarda yayılan exinokokk haqqında danışıb.


Klinikamızın ümumi cərrahı Dr. Anar Məmmədov zoonoz bir xəstəlik olan, yəni heyvanlarda bir mərhələ keçən daha sonra insanlarda yayılan exinokokk haqqında danışıb.

İzləməyi unutmayın

Təsadüfi müayinələr zamanı aşkara çıxan xəstəliklərdən biri də qaraciyərin exinokokk sistləridir. Exinokokk nədir? Exinokokk zoonoz bir xəstəlikdir. Yəni heyvanlarda bir mərhələ keçən və sonra oral yolla, yəni qidaylamı, yuyulmamış əllərləmi onun hüceyrələrindəki yumurtalığın insanın oral orqanizmə keçməsi nəticəsində yaranan bir xəstəlikdir. Exinokokk mədə-bağırsaq traktından sovurularaq qanla orqanizmə yayılır. Ən çox lokalizasiya olunan yerlərdən biri də qaraciyərdi. Çünki bütün mədə-bağırsaq traktından gedən qan qaraciyərdən filtrasiya olunaraq keçəndə həmin o filtrlərdə exinokokkun yumurtaları ilişib qalaraq həmin yerdə inkişaf edirlər. Kifayət qədər böyük ölçüyə çatana qədər onlar insanlara heç bir narahatlıq vermir. Artıq qaraciyərdaxili və ya qaraciyərxarici öd yollarını sıxanda, kifayət qədər böyük ölçüyə - 8, 10, 15 santimetrə qədər çatanda onlar narahatlıq verdiyindən belə xəstələr çox vaxt təsadüf müayinələrdə aşkarlanırlar. Təsadüf müayinədə aşkarlandıqdan sonra artıq dərinləşdirilmiş müayinələr aparır. Məsələn, kompüter tomoqrafiya aparılır, qanda antigen yoxlanaraq bu dəqiqləşdirilir exinokokk sistidir bu, yoxsa yox? Ondan sonra müalicə növləri planlaşdırılır. Xüsusən parazitar xəstəlik olduğuna görə öncə əgər qaraciyərin funksiyasına çox təsir etmirsə, həmin sistin anti-parazitar müalicəsinə başlanılır. Albendazol tipli preparatlardır. Həmin preparatları 1 ay, 2 ay müddətində xəstə qəbul etməlidir və ondan sonra lokalizasiyasından asılı olaraq həmin qaraciyər exinokokk sistinin cərrahi müalicəsi təklif olunur. Hazırda cərrahi müalicələr qaraciyərdə lokalizasiyasından asılı olaraq həm qapalı, həm də açıq. Qapalı, yəni laporaskopik və ya da açıq, laporatomik əməliyyat nəticəsində icra etmək mümkündür. Qaraciyərdaxili exinokokk sistlərinin əməliyyatı əsasən 2 qrupa bölünür. Yəni həmin o 2 qrup əməliyyatın birici mərhələsi bu sistin açılması, boşaldılması və ondan sonra əməliyyatın yekunlaşdırma mərhələsində 2 tip əməliyyata bölünür. 1-ci tip … , yəni mümkün olduqca, həmin sist boşluğu təmizləndikdən sonra içəridən tikilərək tam qapadılır və 2-ci tip əməliyyatlar sist boşluğunu ilkin olaraq ölçülərinə görəmi və ya yerləşməsinə görə ilkin qapatmaq mümkün olmadıqda həmin boşluğa drenaj borusu yerləşdirərək sist boşluğunun … icra olunur. Albendazolla, yəni anti-parazitar preparatlarla əməliyyatdan sonra müalicəyə ehtiyacımız varsa, davam etdirilir və demək olar ki, 90%-in üzərində olaraq əməliyyatdan sonra insanlar bu problemlə tam vidalaşırlar. Bir çox sual doğurur əməliyyatdan sonra exinokokk sistinin yenidən əmələ gəlməsinin faizimi ya mümkünlüyümü? Mümkündür, əmələ gələ bilər. Lakin onun qarşısını almaq üçün ilk növbədə dediyim kimi, əməliyyat öncəsi dövrdə anti-parazitar müalicə getməlidir. 2-ci növbədə əməliyyat zamanı bütün təhlükəsizlik tədbirləri həyata keçirilməlidir. Məsələn, exinokokk sisti açıldıqdan öncə onun daxilinə sistləri öldürən məhlullar yeridilir. Məhlullar nədir? Sadə, konsentrə olunmuş məhlullardır. Bu 10%-li natrium xlorid məhlulu ola bilər. Bu 40%-li qlükoza məhlulu ola bilər və misal üçün formalen məhlulu ola bilər. Sadəcə olaraq formalen məhlulunun qaraciyər üçün çox toksik olduğunu nəzərə alaraq axır 10-20 il ərzində onun istifadəsindən biz artıq uzaqlaşmışıq. Dediyim kimi, 10-20%-li natrium xlorid məhlulu və ya 40%-li qlükoza məhlulunu həmin sist boşluğuna yeridərək ekspozisiya, bir 10 dəqiqə civarında gözləmə aparırıq. Çünki həmin məhlul exinokokk sistini öldürür, məhv edir və ekspozisiya aparıldıqdan sonra ətrafını tam məhdudlaşdıraraq onun içini açıb içini təmizləyirik. Beləliklə təhlükəsizlik tədbirlərini həyata keçirəndə exinokokkun orqanizmə yayılaraq yenidən əmələ gəlməsinin faizi belə deyim də 1/100-dən, 1/100%-dən aşağıdır, çox aşağıdır. 26-27 illik praktikamda yenidən, əməliyyatdan sonra əmələ gələn exinokokka rast gəlməmişəm.

свернуть